Bugun...


Şemsettin POLAT

facebook-paylas
Botan Emirliği (Mîrektiya Botan)
Tarih: 27-09-2024 20:12:00 Güncelleme: 27-09-2024 20:17:00


Botan Emirliği (Mîrektiya Botan)
 
A. Botan Emirliği 1338-1855 yılları arasında Osmanlı Devleti'ne bağlı otonom bölgesel bir yönetim olarak varlığını sürdürmüştür. Kürdistan bölgesinde kurulan beyliklerin en önemlisidir. Resmi dili Kürtçedir.
Botan Emirliğinin en önemli Emiri ,Mîr Bedirxan Begdir.Mir Bedirxan 1806 tarihinde Botan Beyliği'nin başkenti Cizre'de dünyaya gelmiştir. Tahsilini oradaki alimlerden almıştır.Babasının adı Abdullah'tır.
Botan isminin, kahramanlık ve savaşçılığı ile ünlü Buhti aşiretinin isminden geldiği ,Şerefxanê Bidlîsî'nin yazdığı Şerefname adlı kitabında belirtilmektedir.
B. Bedirxan Bey 1842 tarihinde Botan Emirliğini bağımsız Kürt devletine dönüştürdü .Ancak Osmanlı Devleti'nin saldırıları sonucu bu devlet fazla yaşayamadı 1847 tarihinde son buldu.
Botan Emirliği, Bedirhan Bey döneminde de en geniş sınırlarına kavuşmuştur. Viranşehir, Şengal ,Siverek,Diyarbekir, Siirt ,Urmiye, Mahabat, Musul ,Bitlis, Hakkari ,Mardin ,Van'da ve bu illerin Sancak, ilçe ve köylerinde hüküm sürmüştür.
Botan Emirliğinin 100 bini aşkın bir askeri gücü vardı .Botan Emir'i ,Bırca Belek denilen bir Saray'da çalışmalarını yürütürdü .Vezîrê Milê Rastê (sağ kol Bakanı) ve Vezirê Milê Çepê (sol kol Bakanı) denilen iki bakanı vardı. Rûsipî denilen yaşlılardan kurulu bir danışma heyeti vardı.
C. Osmanlı padişahı 2.Mahmut Kürt beyliklerine sıcak bakmıyordu. Onları tasfiyeye kalkıştı .Bunun sonucu Mîr Bedirhan Girit adasına sürgün edildi.
Bir süre sonra Girit adasındaki Yunanlılar Osmanlı devleti'ne karşı isyan başlattılar .Osmanlı padişahı Mîr Bedirhan'ı İstanbul'a çağırır .İsyanı bastırmak için kendisine görev vermek ister. Bedirhan Bey padişaha "Eğer Kürtlerden oluşan bir askeri güç verirseniz, bu görevi yapabilirim ,aksi takdirde yapamam "der.
 Padişah Bedirhan Bey'in bu isteğini kabul eder. Kürtler gemilerle Girit adasına sevk edilir.
Adadaki Yunanlılar isyanı bastırmak için gelen askerlerin Kürt olduğunu öğrenince ,Kürtlere karşı savaşmak ve Kürt kanı dökmek istemediklerini ,Kürtleri dost kabul ettiklerini ve bu nedenle isyandan vazgeçtiklerini Bedirhan bey'e bildirirler .Osmanlı'ya karşı başlatılan isyan, bir kurşun dahi atılmadan böylece sona ermiş olur.
D. Bedirhan Bey döneminde Cizre'de barut ve silah fabrikası kuruldu .Van gölü sahilinde bir tersane yapıldı. Gemi imal ederek, Van gölü üzerinde yolcu ve yük taşımacılığı yapıldı.
Bedirhan Bey Avrupa'ya Kürt öğrenciler göndererek ,eğitim görmelerini sağladı .Bedirhan Bey sürgünde bulunduğu Şam'da 1869 tarihinde vefat etti ve orada gömülüdür.
Bedirhan Bey'in çocukları ve torunları da kendisi gibi Kürt halkına, Kürt dili ve kültürüne büyük hizmetlerde bulunmuşlardır. Oğlu Mikdat Mithat Bedirxan, tarihte ilk defa Kürdistan adıyla Mısır Kahire de 22 Nisan 1898 tarihinde Kürtçe gazete çıkarmıştır.
Torunu Kamuran Ali Bedirxan Fransa'nın Beyrut konsolosu Lashkot ile birlik'te Kürt dili gramerini yazmışlardır.
E. Öbür torunun Celadet Bedirxan 15 Mayıs 1932 tarihinde Kürtçe Latin alfabesi hazırlamıştır. Bu nedenle 15 Mayıs Kürt Dili Bayramı olarak kabul edilmiş ve ilgililerce her yıl kutlanıyor.
Botan ismi birçok yer ve mevkiyevde verilmiştir. Ancak Türkiye'deki Kürt dili yasaklamaları nedeniyle bunların bir çoğu kaldırılmıştır. Ancak, Botan Irmağı ,Botan sokağı,Botan Vadisi isimleri kalmıştır .
Botan çayı Van Gürpınar ilçesi dağlarından doğup kıvrıla kıvrıla Dicle nehirine kavuşmakta ve karışmaktadır. Botan sokağı İstanbul'un Kartal ilçesinde bulunuyor .Botan Vadisi Siirt'tedir .
Bugün Botanlar(Bûhtîler) ağırlıklı olarak Cizre, Şırnak ,Mardin üçgeninde, Van Başkale'de ve bir kısım köylerinde ,İran Urmiye kenti kasaba ve köylerinde ve ayrıca Kars'ın bazı yörelerinde yaşamaktalar. Botanların ,Botan adıyla kurulmuş dernekleri de vardır ve bu derneklerin simgesi Kartal kuşudur.
 
F. BOTAN AŞİRETİNİN YETİŞTİRDİĞİ ÖNEMLİ ŞAHSİYETLER.
 
1. Mela Ehmedê Cizîrî: Kürt tasavvuf edebiyatının en önemli temsilcisidir. Şair alim ve edebiyatçı olan Mela Ehmed'ê Cizîrî 1570 tarihinde Cizre'de doğmuş, 1640 tarihinde Cizre'de vefat etmiştir. Şiirlerini "Divan"adlı bir kitapta toplamıştır.
2. Muhemmed Arifê Cizîrî Dengbêj sanatçısı.
3. Hesen Cezraxî Dengbêj.
4. Meryem Xan Dengbêj.
5. Botan Dengbêj Dixanı: Kürt milli kıyafetleri ile Kürt müziğini icra ediyorlar. TRT'de bile Kürtçe şarkı söylüyorlar.
G 6. Şerafettin Elçi Avukat ,eski Bayındırlık Bakanlarından. Birlikte kurduğumuz Katılımcı Demokrasi Partisi Genel Başkanı ve Milletvekili sıfatıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne yaptığı bir konuşmada "Kürtlerin varlığını niye inkar ediyorsunuz? Türkiye'de Kürtler vardır ve ben onlardan biriyim, ben Kürdüm" dediği için 27 ay fiilen hapiste yatmıştır.
 7 .Prenses Leyla Bedirxan, güzel dansları nedeniyle Dansın Sultanı ünvanını almıştır. İstanbul doğumlu olan Leyla, Abdurrezak Bedirxan'ın kızıdır.
8.Fatin Rüştü Zorlu eski Dışişleri Bakanlarından 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi sonucu idam edilen Başbakan Adnan Menderes, Maliye Bakanı Hasan Polatkan ile beraber idam edilen Fatin Rüştü Zorlu Botan kürtlerindendir.
H.9. İsmail ê Cizîrî:Bilim dünyasında El Cezeri olarak bilinir. Dünyanın ilk sibernetih bilginidir.Babasının adı Rezzaz'dır .1153 tarihinde Cizre'de doğmuş 1233'te Cizre'de vefat etmiştir. Matematikçi, fizikçi, mimar ,robot ve sibernetik biliminin temellerini atmış ,dünyaca bilinen dahi bir bilim adamıdır.Eyyubi Kürt İslam İmparatorluğu döneminde yaşamış ve yetişmiştir. Artuklu beyi onu sarayına almış ,bilimsel çalışmalarına destek vermiştir.
Leonardo da Vinci ,Nobert,Viener ,Ande Mari ,Giovanni de Döndü,Ampare James Clerk, Maxwell gibi bilim insanlarını etkilemiştir. Bu bilim insanları aracılığı ile Dünya uygarlığına büyük katkılarda bulunmuştur. Kürtçe, Arapça ,Türkçe, Latince dillerini bilen El Cezeri ,bilgisayar biliminin yolunu aralamıştır. 50'ye yakın icatlarının en önemlileri şunlardır:
1-Filli su saati
2-Tavuskuşu ibrik
3-Kandil saati
4-Mumlu saat
5-Fıskiyeler
6-Otomatik su makinesi
7-Abdest için otomatlar
8-Saz çalan robotlar
9-Şifreli kilitler
10-Şifreli kasalar
11-Termoslar
12-Buhar makinesi
13-Krank milli
14-Mey dolum otomatı
15-Masa makinesi
16-Güneş saati
17-Otomatik çocuk oyuncakları .

Bu icatlarının nasıl çalışacağını tarif etmiş, şekiller üzerinde çizimle göstermiştir.

 

Resim önizlemesi

 

Resim önizlemesi

 

 

 

Resim önizlemesi



Bu yazı 26448 defa okunmuştur.

FACEBOOK YORUM
Yorum

YAZARIN DİĞER YAZILARI

YAZARLAR
ÇOK OKUNAN HABERLER
  • BUGÜN
  • BU HAFTA
  • BU AY
SON YORUMLANANLAR
HABER ARŞİVİ
HAVA DURUMU
PUAN DURUMU
Takım O G M B A Y P AV
1 Galatasaray 13 11 0 2 35 13 35 +22
2 Fenerbahçe 13 10 1 2 36 12 32 +24
3 Samsunspor 14 9 3 2 29 14 29 +15
4 Eyüpspor 14 6 3 5 21 15 23 +6
5 Beşiktaş 13 6 3 4 22 15 22 +7
6 Göztepe 13 6 4 3 24 19 21 +5
7 Başakşehir FK 13 5 4 4 21 18 19 +3
8 Çaykur Rizespor 13 6 6 1 15 20 19 -5
9 Sivasspor 14 5 6 3 18 22 18 -4
10 Konyaspor 14 5 6 3 16 21 18 -5
11 Antalyaspor 13 5 6 2 17 25 17 -8
12 Trabzonspor 13 3 4 6 18 16 15 +2
13 Gaziantep FK 13 4 6 3 19 21 15 -2
14 Kasımpaşa 13 3 4 6 16 19 15 -3
15 Alanyaspor 13 3 5 5 12 16 14 -4
16 Kayserispor 13 2 5 6 13 25 12 -12
17 Bodrum FK 14 3 9 2 10 21 11 -11
18 Hatayspor 13 1 7 5 12 20 8 -8
19 Adana Demirspor 13 0 11 2 9 31 2 -22
Takım O G M B A Y P AV
1 Kocaelispor 14 9 3 2 21 14 29 +7
2 Bandırmaspor 14 8 2 4 21 12 28 +9
3 Fatih Karagümrük 14 8 3 3 30 14 27 +16
4 Erzurumspor FK 14 8 5 1 19 11 25 +8
5 Iğdır FK 14 6 4 4 18 15 22 +3
6 Boluspor 14 6 5 3 17 13 21 +4
7 Keçiörengücü 14 5 3 6 19 15 21 +4
8 İstanbulspor 14 6 6 2 22 16 20 +6
9 MKE Ankaragücü 14 6 6 2 19 14 20 +5
10 Çorum FK 14 5 4 5 16 15 20 +1
11 Ümraniyespor 14 5 5 4 23 22 19 +1
12 Gençlerbirliği 14 5 5 4 14 15 19 -1
13 Pendikspor 14 5 5 4 16 18 19 -2
14 Esenler Erokspor 14 5 6 3 21 19 18 +2
15 Şanlıurfaspor 14 5 6 3 21 22 18 -1
16 Amed SK 14 4 4 6 14 15 18 -1
17 Manisa FK 14 5 7 2 18 19 17 -1
18 Sakaryaspor 14 4 5 5 18 20 17 -2
19 Adanaspor 14 1 8 5 11 31 8 -20
20 Yeni Malatyaspor 14 0 14 0 6 44 3 -38
Takım O G M B A Y P AV
1 Sarıyer 14 10 0 4 31 6 34 +25
2 Altınordu 14 9 1 4 26 11 31 +15
3 Batman Petrolspor 14 10 4 0 27 12 30 +15
4 GMG Kastamonuspor 14 8 2 4 25 14 28 +11
5 24Erzincanspor 14 6 1 7 21 10 25 +11
6 İskenderunspor A.Ş. 14 6 2 6 22 11 24 +11
7 Adana 1954 Futbol Kulübü 14 7 4 3 21 15 24 +6
8 Beykoz Anadolu 14 7 4 3 21 19 24 +2
9 Kırklarelispor 14 4 3 7 16 12 19 +4
10 Fethiyespor 14 5 5 4 17 16 19 +1
11 Isparta 32 Spor 14 2 4 8 11 14 14 -3
12 1461 Trabzon FK 14 3 7 4 14 19 13 -5
13 İnegölspor 14 2 6 6 11 16 12 -5
14 Kepezspor FAŞ 14 3 8 3 12 18 12 -6
15 Sincan Belediyesi Ankaraspor 14 2 7 5 9 20 11 -11
16 Altay 14 3 9 2 11 32 11 -21
17 Karaköprü Belediyespor 14 2 9 3 14 27 9 -13
18 Hes İlaç Afyonspor 14 0 13 1 5 42 1 -37
Takım O G M B A Y P AV
1 Bursaspor 13 11 0 2 27 3 35 +24
2 Karşıyaka 13 8 3 2 21 13 26 +8
3 Silifke Belediye Spor 13 7 2 4 25 11 25 +14
4 Düzcespor 13 7 2 4 20 9 25 +11
5 Belediye Kütahyaspor 13 7 4 2 21 14 23 +7
6 Bornova 1877 13 4 3 6 22 16 18 +6
7 Muş Spor Kulübü 12 4 2 6 11 8 18 +3
8 Kahramanmaraşspor 13 5 5 3 13 14 18 -1
9 Anadolu Üniversitesi 13 4 5 4 12 12 16 0
10 23 Elazığ Futbol Kulübü 13 3 6 4 7 12 13 -5
11 Tokat Bld Plevnespor 12 3 5 4 6 11 13 -5
12 Kırşehir Futbol SK 13 3 6 4 12 20 13 -8
13 Artvin Hopaspor 13 2 5 6 6 16 12 -10
14 Kuşadasıspor 13 3 9 1 13 25 10 -12
15 Bulvarspor 13 1 7 5 11 27 8 -16
16 Ergene Velimeşe 13 1 9 3 3 19 6 -16
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 06/12/2024 Trabzonspor vs Kasımpaşa
 07/12/2024 Konyaspor vs Antalyaspor
 07/12/2024 Göztepe vs Adana Demirspor
 07/12/2024 Beşiktaş vs Fenerbahçe
 08/12/2024 Eyüpspor vs Samsunspor
 08/12/2024 Kayserispor vs Alanyaspor
 08/12/2024 Sivasspor vs Galatasaray
 08/12/2024 Başakşehir FK vs Hatayspor
 09/12/2024 Gaziantep FK vs Çaykur Rizespor
 08/12/2024 Başakşehir FK - Hatayspor Hatayspor ligde deplasmandaki son 6 maçında hiç kazanamadı  Başakşehir FK yenilmez
 09/12/2024 Gaziantep FK - Çaykur Rizespor Gaziantep FK ligde evindeki son 5 maçında hiç kaybetmedi  Gaziantep FK yenilmez
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 07/12/2024 Erzurumspor FK vs Adanaspor
 07/12/2024 Yeni Malatyaspor vs Kocaelispor
 07/12/2024 Manisa FK vs Çorum FK
 07/12/2024 Iğdır FK vs Bandırmaspor
 08/12/2024 Keçiörengücü vs İstanbulspor
 08/12/2024 Boluspor vs MKE Ankaragücü
 08/12/2024 Gençlerbirliği vs Fatih Karagümrük
 08/12/2024 Pendikspor vs Sakaryaspor
 09/12/2024 Amed SK vs Şanlıurfaspor
 09/12/2024 Esenler Erokspor vs Ümraniyespor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 08/12/2024 Afyonspor Kulübü vs 1461 Trabzon FK
 08/12/2024 Altınordu vs İskenderunspor A.Ş.
 08/12/2024 GMG Kastamonuspor vs Sincan Belediyesi Ankaraspor
 08/12/2024 İnegölspor vs Karaköprü Belediyespor
 08/12/2024 Kepezspor FAŞ vs Altay
 08/12/2024 Kırklarelispor vs Fethiyespor
 08/12/2024 Sarıyer vs Adana 01 Futbol Kulübü
 08/12/2024 24Erzincanspor vs Beykoz Anadolu
 09/12/2024 Isparta 32 Spor vs Batman Petrolspor
 08/12/2024 Kırklarelispor - Fethiyespor Fethiyespor ligde deplasmandaki son 6 maçında hiç kaybetmedi  Fethiyespor yenilmez
 09/12/2024 Isparta 32 Spor - Batman Petrolspor Isparta 32 Spor ligdeki son 7 maçında hiç kaybetmedi  Isparta 32 Spor yenilmez
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 08/12/2024 Artvin Hopaspor vs Kırşehir Futbol SK
 08/12/2024 Bornova 1877 vs Bursaspor
 08/12/2024 Düzcespor vs Silifke Belediye Spor
 08/12/2024 Ergene Velimeşe vs Anadolu Üniversitesi
 08/12/2024 Karşıyaka vs Belediye Kütahyaspor
 08/12/2024 Muş Spor Kulübü vs Kuşadasıspor
 08/12/2024 Tokat Bld Plevnespor vs Kahramanmaraşspor
 08/12/2024 23 Elazığ Futbol Kulübü vs Bulvarspor
resmi ilanlar
GAZETEMİZ

Türkiye'nin en iyi sesi kim ?


NAMAZ VAKİTLERİ
GÜNLÜK BURÇ
nöbetçi eczaneler
HABER ARA
Bizi Takip Edin :
Facebook Twitter Google Youtube RSS
YUKARI