Bugun...


Şemsettin POLAT

facebook-paylas
Botan Emirliği (Mîrektiya Botan)
Tarih: 27-09-2024 20:12:00 Güncelleme: 27-09-2024 20:17:00


Botan Emirliği (Mîrektiya Botan)
 
A. Botan Emirliği 1338-1855 yılları arasında Osmanlı Devleti'ne bağlı otonom bölgesel bir yönetim olarak varlığını sürdürmüştür. Kürdistan bölgesinde kurulan beyliklerin en önemlisidir. Resmi dili Kürtçedir.
Botan Emirliğinin en önemli Emiri ,Mîr Bedirxan Begdir.Mir Bedirxan 1806 tarihinde Botan Beyliği'nin başkenti Cizre'de dünyaya gelmiştir. Tahsilini oradaki alimlerden almıştır.Babasının adı Abdullah'tır.
Botan isminin, kahramanlık ve savaşçılığı ile ünlü Buhti aşiretinin isminden geldiği ,Şerefxanê Bidlîsî'nin yazdığı Şerefname adlı kitabında belirtilmektedir.
B. Bedirxan Bey 1842 tarihinde Botan Emirliğini bağımsız Kürt devletine dönüştürdü .Ancak Osmanlı Devleti'nin saldırıları sonucu bu devlet fazla yaşayamadı 1847 tarihinde son buldu.
Botan Emirliği, Bedirhan Bey döneminde de en geniş sınırlarına kavuşmuştur. Viranşehir, Şengal ,Siverek,Diyarbekir, Siirt ,Urmiye, Mahabat, Musul ,Bitlis, Hakkari ,Mardin ,Van'da ve bu illerin Sancak, ilçe ve köylerinde hüküm sürmüştür.
Botan Emirliğinin 100 bini aşkın bir askeri gücü vardı .Botan Emir'i ,Bırca Belek denilen bir Saray'da çalışmalarını yürütürdü .Vezîrê Milê Rastê (sağ kol Bakanı) ve Vezirê Milê Çepê (sol kol Bakanı) denilen iki bakanı vardı. Rûsipî denilen yaşlılardan kurulu bir danışma heyeti vardı.
C. Osmanlı padişahı 2.Mahmut Kürt beyliklerine sıcak bakmıyordu. Onları tasfiyeye kalkıştı .Bunun sonucu Mîr Bedirhan Girit adasına sürgün edildi.
Bir süre sonra Girit adasındaki Yunanlılar Osmanlı devleti'ne karşı isyan başlattılar .Osmanlı padişahı Mîr Bedirhan'ı İstanbul'a çağırır .İsyanı bastırmak için kendisine görev vermek ister. Bedirhan Bey padişaha "Eğer Kürtlerden oluşan bir askeri güç verirseniz, bu görevi yapabilirim ,aksi takdirde yapamam "der.
 Padişah Bedirhan Bey'in bu isteğini kabul eder. Kürtler gemilerle Girit adasına sevk edilir.
Adadaki Yunanlılar isyanı bastırmak için gelen askerlerin Kürt olduğunu öğrenince ,Kürtlere karşı savaşmak ve Kürt kanı dökmek istemediklerini ,Kürtleri dost kabul ettiklerini ve bu nedenle isyandan vazgeçtiklerini Bedirhan bey'e bildirirler .Osmanlı'ya karşı başlatılan isyan, bir kurşun dahi atılmadan böylece sona ermiş olur.
D. Bedirhan Bey döneminde Cizre'de barut ve silah fabrikası kuruldu .Van gölü sahilinde bir tersane yapıldı. Gemi imal ederek, Van gölü üzerinde yolcu ve yük taşımacılığı yapıldı.
Bedirhan Bey Avrupa'ya Kürt öğrenciler göndererek ,eğitim görmelerini sağladı .Bedirhan Bey sürgünde bulunduğu Şam'da 1869 tarihinde vefat etti ve orada gömülüdür.
Bedirhan Bey'in çocukları ve torunları da kendisi gibi Kürt halkına, Kürt dili ve kültürüne büyük hizmetlerde bulunmuşlardır. Oğlu Mikdat Mithat Bedirxan, tarihte ilk defa Kürdistan adıyla Mısır Kahire de 22 Nisan 1898 tarihinde Kürtçe gazete çıkarmıştır.
Torunu Kamuran Ali Bedirxan Fransa'nın Beyrut konsolosu Lashkot ile birlik'te Kürt dili gramerini yazmışlardır.
E. Öbür torunun Celadet Bedirxan 15 Mayıs 1932 tarihinde Kürtçe Latin alfabesi hazırlamıştır. Bu nedenle 15 Mayıs Kürt Dili Bayramı olarak kabul edilmiş ve ilgililerce her yıl kutlanıyor.
Botan ismi birçok yer ve mevkiyevde verilmiştir. Ancak Türkiye'deki Kürt dili yasaklamaları nedeniyle bunların bir çoğu kaldırılmıştır. Ancak, Botan Irmağı ,Botan sokağı,Botan Vadisi isimleri kalmıştır .
Botan çayı Van Gürpınar ilçesi dağlarından doğup kıvrıla kıvrıla Dicle nehirine kavuşmakta ve karışmaktadır. Botan sokağı İstanbul'un Kartal ilçesinde bulunuyor .Botan Vadisi Siirt'tedir .
Bugün Botanlar(Bûhtîler) ağırlıklı olarak Cizre, Şırnak ,Mardin üçgeninde, Van Başkale'de ve bir kısım köylerinde ,İran Urmiye kenti kasaba ve köylerinde ve ayrıca Kars'ın bazı yörelerinde yaşamaktalar. Botanların ,Botan adıyla kurulmuş dernekleri de vardır ve bu derneklerin simgesi Kartal kuşudur.
 
F. BOTAN AŞİRETİNİN YETİŞTİRDİĞİ ÖNEMLİ ŞAHSİYETLER.
 
1. Mela Ehmedê Cizîrî: Kürt tasavvuf edebiyatının en önemli temsilcisidir. Şair alim ve edebiyatçı olan Mela Ehmed'ê Cizîrî 1570 tarihinde Cizre'de doğmuş, 1640 tarihinde Cizre'de vefat etmiştir. Şiirlerini "Divan"adlı bir kitapta toplamıştır.
2. Muhemmed Arifê Cizîrî Dengbêj sanatçısı.
3. Hesen Cezraxî Dengbêj.
4. Meryem Xan Dengbêj.
5. Botan Dengbêj Dixanı: Kürt milli kıyafetleri ile Kürt müziğini icra ediyorlar. TRT'de bile Kürtçe şarkı söylüyorlar.
G 6. Şerafettin Elçi Avukat ,eski Bayındırlık Bakanlarından. Birlikte kurduğumuz Katılımcı Demokrasi Partisi Genel Başkanı ve Milletvekili sıfatıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne yaptığı bir konuşmada "Kürtlerin varlığını niye inkar ediyorsunuz? Türkiye'de Kürtler vardır ve ben onlardan biriyim, ben Kürdüm" dediği için 27 ay fiilen hapiste yatmıştır.
 7 .Prenses Leyla Bedirxan, güzel dansları nedeniyle Dansın Sultanı ünvanını almıştır. İstanbul doğumlu olan Leyla, Abdurrezak Bedirxan'ın kızıdır.
8.Fatin Rüştü Zorlu eski Dışişleri Bakanlarından 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi sonucu idam edilen Başbakan Adnan Menderes, Maliye Bakanı Hasan Polatkan ile beraber idam edilen Fatin Rüştü Zorlu Botan kürtlerindendir.
H.9. İsmail ê Cizîrî:Bilim dünyasında El Cezeri olarak bilinir. Dünyanın ilk sibernetih bilginidir.Babasının adı Rezzaz'dır .1153 tarihinde Cizre'de doğmuş 1233'te Cizre'de vefat etmiştir. Matematikçi, fizikçi, mimar ,robot ve sibernetik biliminin temellerini atmış ,dünyaca bilinen dahi bir bilim adamıdır.Eyyubi Kürt İslam İmparatorluğu döneminde yaşamış ve yetişmiştir. Artuklu beyi onu sarayına almış ,bilimsel çalışmalarına destek vermiştir.
Leonardo da Vinci ,Nobert,Viener ,Ande Mari ,Giovanni de Döndü,Ampare James Clerk, Maxwell gibi bilim insanlarını etkilemiştir. Bu bilim insanları aracılığı ile Dünya uygarlığına büyük katkılarda bulunmuştur. Kürtçe, Arapça ,Türkçe, Latince dillerini bilen El Cezeri ,bilgisayar biliminin yolunu aralamıştır. 50'ye yakın icatlarının en önemlileri şunlardır:
1-Filli su saati
2-Tavuskuşu ibrik
3-Kandil saati
4-Mumlu saat
5-Fıskiyeler
6-Otomatik su makinesi
7-Abdest için otomatlar
8-Saz çalan robotlar
9-Şifreli kilitler
10-Şifreli kasalar
11-Termoslar
12-Buhar makinesi
13-Krank milli
14-Mey dolum otomatı
15-Masa makinesi
16-Güneş saati
17-Otomatik çocuk oyuncakları .

Bu icatlarının nasıl çalışacağını tarif etmiş, şekiller üzerinde çizimle göstermiştir.

 

Resim önizlemesi

 

Resim önizlemesi

 

 

 

Resim önizlemesi



Bu yazı 26572 defa okunmuştur.

FACEBOOK YORUM
Yorum

YAZARIN DİĞER YAZILARI

YAZARLAR
ÇOK OKUNAN HABERLER
  • BUGÜN
  • BU HAFTA
  • BU AY
SON YORUMLANANLAR
HABER ARŞİVİ
HAVA DURUMU
PUAN DURUMU
Takım O G M B A Y P AV
1 Galatasaray 14 12 0 2 38 15 38 +23
2 Fenerbahçe 14 10 2 2 36 13 32 +23
3 Samsunspor 15 9 4 2 29 17 29 +12
4 Eyüpspor 16 7 4 5 24 17 26 +7
5 Beşiktaş 14 7 3 4 23 15 25 +8
6 Göztepe 15 7 4 4 28 21 25 +7
7 Başakşehir FK 14 6 4 4 24 18 22 +6
8 Konyaspor 16 5 6 5 18 23 20 -5
9 Çaykur Rizespor 15 6 7 2 16 22 20 -6
10 Kasımpaşa 15 4 4 7 20 21 19 -1
11 Gaziantep FK 15 5 7 3 20 24 18 -4
12 Sivasspor 16 5 8 3 20 27 18 -7
13 Antalyaspor 14 5 6 3 18 26 18 -8
14 Alanyaspor 15 4 6 5 15 18 17 -3
15 Trabzonspor 14 3 4 7 20 18 16 +2
16 Kayserispor 14 3 5 6 15 25 15 -10
17 Bodrum FK 15 4 9 2 12 21 14 -9
18 Hatayspor 15 1 8 6 13 24 9 -11
19 Adana Demirspor 14 0 12 2 10 34 1 -24
Takım O G M B A Y P AV
1 Bandırmaspor 16 9 2 5 24 14 32 +10
2 Kocaelispor 15 10 3 2 24 15 32 +9
3 Fatih Karagümrük 16 8 4 4 32 17 28 +15
4 Erzurumspor FK 16 9 6 1 22 14 28 +8
5 Keçiörengücü 15 6 3 6 21 16 24 +5
6 İstanbulspor 16 7 7 2 26 20 23 +6
7 MKE Ankaragücü 16 7 7 2 22 17 23 +5
8 Çorum FK 15 6 4 5 17 15 23 +2
9 Gençlerbirliği 16 6 5 5 17 17 23 0
10 Iğdır FK 16 6 6 4 19 18 22 +1
11 Boluspor 16 6 6 4 21 18 22 +3
12 Ümraniyespor 15 6 5 4 24 22 22 +2
13 Pendikspor 16 6 6 4 20 20 22 0
14 Şanlıurfaspor 16 6 7 3 24 25 21 -1
15 Amed SK 15 5 4 6 16 16 21 0
16 Manisa FK 16 6 8 2 19 20 20 -1
17 Sakaryaspor 16 5 6 5 20 24 20 -4
18 Esenler Erokspor 15 5 7 3 21 20 18 +1
19 Adanaspor 16 2 9 5 14 33 11 -19
20 Yeni Malatyaspor 16 0 16 0 8 50 21 -42
Takım O G M B A Y P AV
1 Sarıyer 16 11 0 5 35 7 38 +28
2 Batman Petrolspor 16 12 4 0 32 13 36 +19
3 Altınordu 16 9 2 5 28 14 32 +14
4 GMG Kastamonuspor 16 9 2 5 28 15 32 +13
5 İskenderunspor A.Ş. 16 7 2 7 25 13 28 +12
6 24Erzincanspor 16 7 2 7 24 14 28 +10
7 Adana 1954 Futbol Kulübü 16 8 5 3 31 18 27 +13
8 Beykoz Anadolu 16 8 5 3 25 21 27 +4
9 Fethiyespor 16 7 5 4 22 18 25 +4
10 Kırklarelispor 16 4 5 7 18 18 19 0
11 İnegölspor 16 4 6 6 15 18 18 -3
12 Isparta 32 Spor 16 3 5 8 13 15 17 -2
13 1461 Trabzon FK 16 4 8 4 18 22 16 -4
14 Kepezspor FAŞ 16 4 8 4 18 23 16 -5
15 Sincan Belediyesi Ankaraspor 16 2 9 5 9 25 11 -16
16 Karaköprü Belediyespor 16 2 10 4 18 32 10 -14
17 Altay 16 3 11 2 13 37 8 -24
18 Hes İlaç Afyonspor 16 0 15 1 6 55 2 -49
Takım O G M B A Y P AV
1 Bursaspor 15 12 0 3 34 4 39 +30
2 Düzcespor 15 8 3 4 23 13 28 +10
3 Karşıyaka 15 8 3 4 22 14 28 +8
4 Belediye Kütahyaspor 15 8 4 3 26 16 27 +10
5 Silifke Belediye Spor 15 7 3 5 27 15 26 +12
6 Muş Spor Kulübü 15 6 2 7 15 10 25 +5
7 Kahramanmaraşspor 15 6 5 4 16 15 22 +1
8 Bornova 1877 15 5 4 6 26 24 21 +2
9 Anadolu Üniversitesi 15 5 5 5 16 13 20 +3
10 23 Elazığ Futbol Kulübü 15 4 6 5 10 14 17 -4
11 Kırşehir Futbol SK 15 4 7 4 16 24 16 -8
12 Tokat Bld Plevnespor 15 3 6 6 10 16 15 -6
13 Artvin Hopaspor 15 3 6 6 8 19 15 -11
14 Kuşadasıspor 15 3 11 1 13 27 10 -14
15 Bulvarspor 15 1 8 6 13 30 9 -17
16 Ergene Velimeşe 15 1 11 3 3 24 6 -21
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 15/12/2024 Fenerbahçe vs Başakşehir FK
 16/12/2024 Adana Demirspor vs Beşiktaş
 16/12/2024 Galatasaray vs Trabzonspor
 20/12/2024 Eyüpspor vs Fenerbahçe
 21/12/2024 Sivasspor vs Samsunspor
 21/12/2024 Beşiktaş vs Alanyaspor
 22/12/2024 Gaziantep FK vs Antalyaspor
 22/12/2024 Göztepe vs Çaykur Rizespor
 22/12/2024 Kayserispor vs Galatasaray
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 15/12/2024 Kocaelispor vs Esenler Erokspor
 21/12/2024 Erzurumspor FK vs Sakaryaspor
 21/12/2024 Iğdır FK vs Yeni Malatyaspor
 21/12/2024 Manisa FK vs Şanlıurfaspor
 21/12/2024 Pendikspor vs İstanbulspor
 22/12/2024 Keçiörengücü vs Fatih Karagümrük
 22/12/2024 Boluspor vs Kocaelispor
 22/12/2024 Esenler Erokspor vs Bandırmaspor
 22/12/2024 Çorum FK vs MKE Ankaragücü
 23/12/2024 Amed SK vs Ümraniyespor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 22/12/2024 Afyonspor Kulübü vs Altınordu
 22/12/2024 GMG Kastamonuspor vs Beykoz Anadolu
 22/12/2024 Isparta 32 Spor vs Karaköprü Belediyespor
 22/12/2024 İnegölspor vs Adana 01 Futbol Kulübü
 22/12/2024 Kepezspor FAŞ vs 1461 Trabzon FK
 22/12/2024 Kırklarelispor vs Altay
 22/12/2024 Sarıyer vs İskenderunspor A.Ş.
 22/12/2024 Sincan Belediyesi Ankaraspor vs Fethiyespor
 22/12/2024 24Erzincanspor vs Batman Petrolspor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 18/01/2025 Silifke Belediye Spor vs Ergene Velimeşe
 19/01/2025 Belediye Kütahyaspor vs Tokat Bld Plevnespor
 19/01/2025 Bulvarspor vs Bornova 1877
 19/01/2025 Bursaspor vs Düzcespor
 19/01/2025 Kahramanmaraşspor vs Muş Spor Kulübü
 19/01/2025 Kırşehir Futbol SK vs Karşıyaka
 19/01/2025 Kuşadasıspor vs Anadolu Üniversitesi
 19/01/2025 23 Elazığ Futbol Kulübü vs Artvin Hopaspor
resmi ilanlar
GAZETEMİZ

Türkiye'nin en iyi sesi kim ?


NAMAZ VAKİTLERİ
GÜNLÜK BURÇ
nöbetçi eczaneler
HABER ARA
Bizi Takip Edin :
Facebook Twitter Google Youtube RSS
YUKARI