Bugun...


Şemsettin POLAT

facebook-paylas
Botan Emirliği (Mîrektiya Botan)
Tarih: 27-09-2024 20:12:00 Güncelleme: 27-09-2024 20:17:00


Botan Emirliği (Mîrektiya Botan)
 
A. Botan Emirliği 1338-1855 yılları arasında Osmanlı Devleti'ne bağlı otonom bölgesel bir yönetim olarak varlığını sürdürmüştür. Kürdistan bölgesinde kurulan beyliklerin en önemlisidir. Resmi dili Kürtçedir.
Botan Emirliğinin en önemli Emiri ,Mîr Bedirxan Begdir.Mir Bedirxan 1806 tarihinde Botan Beyliği'nin başkenti Cizre'de dünyaya gelmiştir. Tahsilini oradaki alimlerden almıştır.Babasının adı Abdullah'tır.
Botan isminin, kahramanlık ve savaşçılığı ile ünlü Buhti aşiretinin isminden geldiği ,Şerefxanê Bidlîsî'nin yazdığı Şerefname adlı kitabında belirtilmektedir.
B. Bedirxan Bey 1842 tarihinde Botan Emirliğini bağımsız Kürt devletine dönüştürdü .Ancak Osmanlı Devleti'nin saldırıları sonucu bu devlet fazla yaşayamadı 1847 tarihinde son buldu.
Botan Emirliği, Bedirhan Bey döneminde de en geniş sınırlarına kavuşmuştur. Viranşehir, Şengal ,Siverek,Diyarbekir, Siirt ,Urmiye, Mahabat, Musul ,Bitlis, Hakkari ,Mardin ,Van'da ve bu illerin Sancak, ilçe ve köylerinde hüküm sürmüştür.
Botan Emirliğinin 100 bini aşkın bir askeri gücü vardı .Botan Emir'i ,Bırca Belek denilen bir Saray'da çalışmalarını yürütürdü .Vezîrê Milê Rastê (sağ kol Bakanı) ve Vezirê Milê Çepê (sol kol Bakanı) denilen iki bakanı vardı. Rûsipî denilen yaşlılardan kurulu bir danışma heyeti vardı.
C. Osmanlı padişahı 2.Mahmut Kürt beyliklerine sıcak bakmıyordu. Onları tasfiyeye kalkıştı .Bunun sonucu Mîr Bedirhan Girit adasına sürgün edildi.
Bir süre sonra Girit adasındaki Yunanlılar Osmanlı devleti'ne karşı isyan başlattılar .Osmanlı padişahı Mîr Bedirhan'ı İstanbul'a çağırır .İsyanı bastırmak için kendisine görev vermek ister. Bedirhan Bey padişaha "Eğer Kürtlerden oluşan bir askeri güç verirseniz, bu görevi yapabilirim ,aksi takdirde yapamam "der.
 Padişah Bedirhan Bey'in bu isteğini kabul eder. Kürtler gemilerle Girit adasına sevk edilir.
Adadaki Yunanlılar isyanı bastırmak için gelen askerlerin Kürt olduğunu öğrenince ,Kürtlere karşı savaşmak ve Kürt kanı dökmek istemediklerini ,Kürtleri dost kabul ettiklerini ve bu nedenle isyandan vazgeçtiklerini Bedirhan bey'e bildirirler .Osmanlı'ya karşı başlatılan isyan, bir kurşun dahi atılmadan böylece sona ermiş olur.
D. Bedirhan Bey döneminde Cizre'de barut ve silah fabrikası kuruldu .Van gölü sahilinde bir tersane yapıldı. Gemi imal ederek, Van gölü üzerinde yolcu ve yük taşımacılığı yapıldı.
Bedirhan Bey Avrupa'ya Kürt öğrenciler göndererek ,eğitim görmelerini sağladı .Bedirhan Bey sürgünde bulunduğu Şam'da 1869 tarihinde vefat etti ve orada gömülüdür.
Bedirhan Bey'in çocukları ve torunları da kendisi gibi Kürt halkına, Kürt dili ve kültürüne büyük hizmetlerde bulunmuşlardır. Oğlu Mikdat Mithat Bedirxan, tarihte ilk defa Kürdistan adıyla Mısır Kahire de 22 Nisan 1898 tarihinde Kürtçe gazete çıkarmıştır.
Torunu Kamuran Ali Bedirxan Fransa'nın Beyrut konsolosu Lashkot ile birlik'te Kürt dili gramerini yazmışlardır.
E. Öbür torunun Celadet Bedirxan 15 Mayıs 1932 tarihinde Kürtçe Latin alfabesi hazırlamıştır. Bu nedenle 15 Mayıs Kürt Dili Bayramı olarak kabul edilmiş ve ilgililerce her yıl kutlanıyor.
Botan ismi birçok yer ve mevkiyevde verilmiştir. Ancak Türkiye'deki Kürt dili yasaklamaları nedeniyle bunların bir çoğu kaldırılmıştır. Ancak, Botan Irmağı ,Botan sokağı,Botan Vadisi isimleri kalmıştır .
Botan çayı Van Gürpınar ilçesi dağlarından doğup kıvrıla kıvrıla Dicle nehirine kavuşmakta ve karışmaktadır. Botan sokağı İstanbul'un Kartal ilçesinde bulunuyor .Botan Vadisi Siirt'tedir .
Bugün Botanlar(Bûhtîler) ağırlıklı olarak Cizre, Şırnak ,Mardin üçgeninde, Van Başkale'de ve bir kısım köylerinde ,İran Urmiye kenti kasaba ve köylerinde ve ayrıca Kars'ın bazı yörelerinde yaşamaktalar. Botanların ,Botan adıyla kurulmuş dernekleri de vardır ve bu derneklerin simgesi Kartal kuşudur.
 
F. BOTAN AŞİRETİNİN YETİŞTİRDİĞİ ÖNEMLİ ŞAHSİYETLER.
 
1. Mela Ehmedê Cizîrî: Kürt tasavvuf edebiyatının en önemli temsilcisidir. Şair alim ve edebiyatçı olan Mela Ehmed'ê Cizîrî 1570 tarihinde Cizre'de doğmuş, 1640 tarihinde Cizre'de vefat etmiştir. Şiirlerini "Divan"adlı bir kitapta toplamıştır.
2. Muhemmed Arifê Cizîrî Dengbêj sanatçısı.
3. Hesen Cezraxî Dengbêj.
4. Meryem Xan Dengbêj.
5. Botan Dengbêj Dixanı: Kürt milli kıyafetleri ile Kürt müziğini icra ediyorlar. TRT'de bile Kürtçe şarkı söylüyorlar.
G 6. Şerafettin Elçi Avukat ,eski Bayındırlık Bakanlarından. Birlikte kurduğumuz Katılımcı Demokrasi Partisi Genel Başkanı ve Milletvekili sıfatıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne yaptığı bir konuşmada "Kürtlerin varlığını niye inkar ediyorsunuz? Türkiye'de Kürtler vardır ve ben onlardan biriyim, ben Kürdüm" dediği için 27 ay fiilen hapiste yatmıştır.
 7 .Prenses Leyla Bedirxan, güzel dansları nedeniyle Dansın Sultanı ünvanını almıştır. İstanbul doğumlu olan Leyla, Abdurrezak Bedirxan'ın kızıdır.
8.Fatin Rüştü Zorlu eski Dışişleri Bakanlarından 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi sonucu idam edilen Başbakan Adnan Menderes, Maliye Bakanı Hasan Polatkan ile beraber idam edilen Fatin Rüştü Zorlu Botan kürtlerindendir.
H.9. İsmail ê Cizîrî:Bilim dünyasında El Cezeri olarak bilinir. Dünyanın ilk sibernetih bilginidir.Babasının adı Rezzaz'dır .1153 tarihinde Cizre'de doğmuş 1233'te Cizre'de vefat etmiştir. Matematikçi, fizikçi, mimar ,robot ve sibernetik biliminin temellerini atmış ,dünyaca bilinen dahi bir bilim adamıdır.Eyyubi Kürt İslam İmparatorluğu döneminde yaşamış ve yetişmiştir. Artuklu beyi onu sarayına almış ,bilimsel çalışmalarına destek vermiştir.
Leonardo da Vinci ,Nobert,Viener ,Ande Mari ,Giovanni de Döndü,Ampare James Clerk, Maxwell gibi bilim insanlarını etkilemiştir. Bu bilim insanları aracılığı ile Dünya uygarlığına büyük katkılarda bulunmuştur. Kürtçe, Arapça ,Türkçe, Latince dillerini bilen El Cezeri ,bilgisayar biliminin yolunu aralamıştır. 50'ye yakın icatlarının en önemlileri şunlardır:
1-Filli su saati
2-Tavuskuşu ibrik
3-Kandil saati
4-Mumlu saat
5-Fıskiyeler
6-Otomatik su makinesi
7-Abdest için otomatlar
8-Saz çalan robotlar
9-Şifreli kilitler
10-Şifreli kasalar
11-Termoslar
12-Buhar makinesi
13-Krank milli
14-Mey dolum otomatı
15-Masa makinesi
16-Güneş saati
17-Otomatik çocuk oyuncakları .

Bu icatlarının nasıl çalışacağını tarif etmiş, şekiller üzerinde çizimle göstermiştir.

 

Resim önizlemesi

 

Resim önizlemesi

 

 

 

Resim önizlemesi



Bu yazı 26324 defa okunmuştur.

FACEBOOK YORUM
Yorum

YAZARIN DİĞER YAZILARI

YAZARLAR
ÇOK OKUNAN HABERLER
  • BUGÜN
  • BU HAFTA
  • BU AY
SON YORUMLANANLAR
HABER ARŞİVİ
HAVA DURUMU
PUAN DURUMU
Takım O G M B A Y P AV
1 Galatasaray 11 10 0 1 32 11 31 +21
2 Fenerbahçe 11 8 1 2 27 9 26 +18
3 Samsunspor 12 8 3 1 24 13 25 +11
4 Eyüpspor 12 6 2 4 18 11 22 +7
5 Beşiktaş 11 6 2 3 19 10 21 +9
6 Göztepe 11 5 3 3 19 13 18 +6
7 Sivasspor 12 5 5 2 17 20 17 -3
8 Başakşehir FK 11 4 3 4 17 14 16 +3
9 Kasımpaşa 12 3 4 5 16 19 14 -3
10 Konyaspor 12 4 6 2 14 20 14 -6
11 Antalyaspor 12 4 6 2 15 24 14 -9
12 Çaykur Rizespor 11 4 6 1 10 19 13 -9
13 Trabzonspor 11 2 3 6 12 14 12 -2
14 Gaziantep FK 11 3 5 3 15 18 12 -3
15 Kayserispor 11 2 3 6 11 16 12 -5
16 Bodrum FK 12 3 7 2 10 16 11 -6
17 Alanyaspor 11 2 5 4 9 14 10 -5
18 Hatayspor 11 1 7 3 10 18 6 -8
19 Adana Demirspor 11 0 9 2 9 25 2 -16
Takım O G M B A Y P AV
1 Kocaelispor 12 8 3 1 17 12 25 +5
2 Bandırmaspor 12 7 2 3 17 10 24 +7
3 Erzurumspor FK 12 7 4 1 17 8 22 +9
4 Fatih Karagümrük 12 6 3 3 26 13 21 +13
5 Iğdır FK 12 6 3 3 17 10 21 +7
6 MKE Ankaragücü 12 6 5 1 18 12 19 +6
7 Çorum FK 12 5 3 4 14 12 19 +2
8 Boluspor 12 5 4 3 15 11 18 +4
9 Şanlıurfaspor 12 5 4 3 21 19 18 +2
10 Manisa FK 12 5 5 2 16 12 17 +4
11 Esenler Erokspor 12 5 5 2 19 16 17 +3
12 Ümraniyespor 12 5 5 2 18 17 17 +1
13 Pendikspor 12 5 5 2 13 15 17 -2
14 Keçiörengücü 12 3 3 6 13 15 15 -2
15 Gençlerbirliği 12 4 5 3 10 12 15 -2
16 İstanbulspor 12 4 6 2 14 15 14 -1
17 Amed SK 12 3 4 5 10 12 14 -2
18 Sakaryaspor 12 3 5 4 15 18 13 -3
19 Adanaspor 12 1 7 4 10 28 7 -18
20 Yeni Malatyaspor 12 0 12 0 5 38 3 -33
Takım O G M B A Y P AV
1 Sarıyer 12 8 0 4 24 5 28 +19
2 GMG Kastamonuspor 12 8 1 3 22 8 27 +14
3 Altınordu 12 7 1 4 21 10 25 +11
4 Batman Petrolspor 12 8 4 0 21 11 24 +10
5 24Erzincanspor 12 6 1 5 18 7 23 +11
6 Adana 1954 Futbol Kulübü 12 7 3 2 19 11 23 +8
7 Beykoz Anadolu 12 7 3 2 20 15 23 +5
8 İskenderunspor A.Ş. 12 5 2 5 17 8 20 +9
9 Kırklarelispor 12 3 3 6 12 11 15 +1
10 Fethiyespor 12 4 5 3 16 16 15 0
11 1461 Trabzon FK 12 3 5 4 12 12 13 0
12 Kepezspor FAŞ 12 3 6 3 12 13 12 -1
13 İnegölspor 12 2 4 6 8 11 12 -3
14 Isparta 32 Spor 12 1 4 7 7 13 10 -6
15 Sincan Belediyesi Ankaraspor 12 2 6 4 7 16 10 -9
16 Karaköprü Belediyespor 12 1 8 3 10 24 6 -14
17 Altay 12 1 9 2 7 30 5 -23
18 Hes İlaç Afyonspor 12 0 11 1 5 37 1 -32
Takım O G M B A Y P AV
1 Bursaspor 11 9 0 2 24 2 29 +22
2 Karşıyaka 11 8 2 1 19 7 25 +12
3 Silifke Belediye Spor 11 6 2 3 20 10 21 +10
4 Düzcespor 11 5 2 4 18 9 19 +9
5 Kahramanmaraşspor 11 5 4 2 11 11 17 0
6 Bornova 1877 11 4 3 4 18 12 16 +6
7 Belediye Kütahyaspor 11 5 5 1 13 14 16 -1
8 Anadolu Üniversitesi 11 4 4 3 12 11 15 +1
9 Muş Spor Kulübü 11 3 2 6 9 8 15 +1
10 23 Elazığ Futbol Kulübü 11 3 4 4 7 9 13 -2
11 Tokat Bld Plevnespor 11 3 5 3 6 11 12 -5
12 Artvin Hopaspor 11 2 3 6 5 11 12 -6
13 Kırşehir Futbol SK 11 2 5 4 9 15 10 -6
14 Bulvarspor 11 1 5 5 8 22 8 -14
15 Kuşadasıspor 11 2 9 0 11 24 6 -13
16 Ergene Velimeşe 11 1 8 2 3 17 5 -14
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 23/11/2024 Eyüpspor vs Çaykur Rizespor
 23/11/2024 Gaziantep FK vs Başakşehir FK
 23/11/2024 Kayserispor vs Fenerbahçe
 23/11/2024 Bodrum FK vs Galatasaray
 24/11/2024 Sivasspor vs Kasımpaşa
 24/11/2024 Konyaspor vs Hatayspor
 24/11/2024 Samsunspor vs Alanyaspor
 24/11/2024 Beşiktaş vs Göztepe
 25/11/2024 Trabzonspor vs Adana Demirspor
 25/11/2024 Trabzonspor - Adana Demirspor Adana Demirspor ligdeki son 11 maçında hiç kazanamadı  Trabzonspor yenilmez
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 22/11/2024 Pendikspor vs Ümraniyespor
 23/11/2024 Keçiörengücü vs Manisa FK
 23/11/2024 Yeni Malatyaspor vs İstanbulspor
 23/11/2024 Boluspor vs Şanlıurfaspor
 23/11/2024 Gençlerbirliği vs MKE Ankaragücü
 24/11/2024 Erzurumspor FK vs Fatih Karagümrük
 24/11/2024 Adanaspor vs Sakaryaspor
 24/11/2024 Esenler Erokspor vs Çorum FK
 24/11/2024 Kocaelispor vs Bandırmaspor
 25/11/2024 Iğdır FK vs Amed SK
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 23/11/2024 Altınordu vs 1461 Trabzon FK
 23/11/2024 İnegölspor vs Batman Petrolspor
 23/11/2024 İskenderunspor A.Ş. vs Adana 01 Futbol Kulübü
 24/11/2024 Sarıyer vs Karaköprü Belediyespor
 24/11/2024 Afyonspor Kulübü vs Altay
 24/11/2024 Isparta 32 Spor vs Beykoz Anadolu
 24/11/2024 Kepezspor FAŞ vs Fethiyespor
 24/11/2024 Kırklarelispor vs GMG Kastamonuspor
 24/11/2024 24Erzincanspor vs Sincan Belediyesi Ankaraspor
 24/11/2024 Afyonspor Kulübü - Altay Altay ligdeki son 10 maçında hiç kazanamadı  Afyonspor Kulübü yenilmez
 24/11/2024 Afyonspor Kulübü - Altay Afyonspor Kulübü ligdeki son 12 maçında hiç kazanamadı  Altay yenilmez
 24/11/2024 Isparta 32 Spor - Beykoz Anadolu Isparta 32 Spor ligdeki son 6 maçında hiç kazanamadı  Beykoz Anadolu yenilmez
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 23/11/2024 Bulvarspor vs Kırşehir Futbol SK
 24/11/2024 Artvin Hopaspor vs Belediye Kütahyaspor
 24/11/2024 Bornova 1877 vs Silifke Belediye Spor
 24/11/2024 Düzcespor vs Anadolu Üniversitesi
 24/11/2024 Karşıyaka vs Kahramanmaraşspor
 24/11/2024 Kuşadasıspor vs Ergene Velimeşe
 24/11/2024 Tokat Bld Plevnespor vs Muş Spor Kulübü
 24/11/2024 23 Elazığ Futbol Kulübü vs Bursaspor
resmi ilanlar
GAZETEMİZ

Türkiye'nin en iyi sesi kim ?


NAMAZ VAKİTLERİ
GÜNLÜK BURÇ
nöbetçi eczaneler
HABER ARA
Bizi Takip Edin :
Facebook Twitter Google Youtube RSS
YUKARI