Bugun...


Şemsettin POLAT

facebook-paylas
Botan Emirliği (Mîrektiya Botan)
Tarih: 27-09-2024 20:12:00 Güncelleme: 27-09-2024 20:17:00


Botan Emirliği (Mîrektiya Botan)
 
A. Botan Emirliği 1338-1855 yılları arasında Osmanlı Devleti'ne bağlı otonom bölgesel bir yönetim olarak varlığını sürdürmüştür. Kürdistan bölgesinde kurulan beyliklerin en önemlisidir. Resmi dili Kürtçedir.
Botan Emirliğinin en önemli Emiri ,Mîr Bedirxan Begdir.Mir Bedirxan 1806 tarihinde Botan Beyliği'nin başkenti Cizre'de dünyaya gelmiştir. Tahsilini oradaki alimlerden almıştır.Babasının adı Abdullah'tır.
Botan isminin, kahramanlık ve savaşçılığı ile ünlü Buhti aşiretinin isminden geldiği ,Şerefxanê Bidlîsî'nin yazdığı Şerefname adlı kitabında belirtilmektedir.
B. Bedirxan Bey 1842 tarihinde Botan Emirliğini bağımsız Kürt devletine dönüştürdü .Ancak Osmanlı Devleti'nin saldırıları sonucu bu devlet fazla yaşayamadı 1847 tarihinde son buldu.
Botan Emirliği, Bedirhan Bey döneminde de en geniş sınırlarına kavuşmuştur. Viranşehir, Şengal ,Siverek,Diyarbekir, Siirt ,Urmiye, Mahabat, Musul ,Bitlis, Hakkari ,Mardin ,Van'da ve bu illerin Sancak, ilçe ve köylerinde hüküm sürmüştür.
Botan Emirliğinin 100 bini aşkın bir askeri gücü vardı .Botan Emir'i ,Bırca Belek denilen bir Saray'da çalışmalarını yürütürdü .Vezîrê Milê Rastê (sağ kol Bakanı) ve Vezirê Milê Çepê (sol kol Bakanı) denilen iki bakanı vardı. Rûsipî denilen yaşlılardan kurulu bir danışma heyeti vardı.
C. Osmanlı padişahı 2.Mahmut Kürt beyliklerine sıcak bakmıyordu. Onları tasfiyeye kalkıştı .Bunun sonucu Mîr Bedirhan Girit adasına sürgün edildi.
Bir süre sonra Girit adasındaki Yunanlılar Osmanlı devleti'ne karşı isyan başlattılar .Osmanlı padişahı Mîr Bedirhan'ı İstanbul'a çağırır .İsyanı bastırmak için kendisine görev vermek ister. Bedirhan Bey padişaha "Eğer Kürtlerden oluşan bir askeri güç verirseniz, bu görevi yapabilirim ,aksi takdirde yapamam "der.
 Padişah Bedirhan Bey'in bu isteğini kabul eder. Kürtler gemilerle Girit adasına sevk edilir.
Adadaki Yunanlılar isyanı bastırmak için gelen askerlerin Kürt olduğunu öğrenince ,Kürtlere karşı savaşmak ve Kürt kanı dökmek istemediklerini ,Kürtleri dost kabul ettiklerini ve bu nedenle isyandan vazgeçtiklerini Bedirhan bey'e bildirirler .Osmanlı'ya karşı başlatılan isyan, bir kurşun dahi atılmadan böylece sona ermiş olur.
D. Bedirhan Bey döneminde Cizre'de barut ve silah fabrikası kuruldu .Van gölü sahilinde bir tersane yapıldı. Gemi imal ederek, Van gölü üzerinde yolcu ve yük taşımacılığı yapıldı.
Bedirhan Bey Avrupa'ya Kürt öğrenciler göndererek ,eğitim görmelerini sağladı .Bedirhan Bey sürgünde bulunduğu Şam'da 1869 tarihinde vefat etti ve orada gömülüdür.
Bedirhan Bey'in çocukları ve torunları da kendisi gibi Kürt halkına, Kürt dili ve kültürüne büyük hizmetlerde bulunmuşlardır. Oğlu Mikdat Mithat Bedirxan, tarihte ilk defa Kürdistan adıyla Mısır Kahire de 22 Nisan 1898 tarihinde Kürtçe gazete çıkarmıştır.
Torunu Kamuran Ali Bedirxan Fransa'nın Beyrut konsolosu Lashkot ile birlik'te Kürt dili gramerini yazmışlardır.
E. Öbür torunun Celadet Bedirxan 15 Mayıs 1932 tarihinde Kürtçe Latin alfabesi hazırlamıştır. Bu nedenle 15 Mayıs Kürt Dili Bayramı olarak kabul edilmiş ve ilgililerce her yıl kutlanıyor.
Botan ismi birçok yer ve mevkiyevde verilmiştir. Ancak Türkiye'deki Kürt dili yasaklamaları nedeniyle bunların bir çoğu kaldırılmıştır. Ancak, Botan Irmağı ,Botan sokağı,Botan Vadisi isimleri kalmıştır .
Botan çayı Van Gürpınar ilçesi dağlarından doğup kıvrıla kıvrıla Dicle nehirine kavuşmakta ve karışmaktadır. Botan sokağı İstanbul'un Kartal ilçesinde bulunuyor .Botan Vadisi Siirt'tedir .
Bugün Botanlar(Bûhtîler) ağırlıklı olarak Cizre, Şırnak ,Mardin üçgeninde, Van Başkale'de ve bir kısım köylerinde ,İran Urmiye kenti kasaba ve köylerinde ve ayrıca Kars'ın bazı yörelerinde yaşamaktalar. Botanların ,Botan adıyla kurulmuş dernekleri de vardır ve bu derneklerin simgesi Kartal kuşudur.
 
F. BOTAN AŞİRETİNİN YETİŞTİRDİĞİ ÖNEMLİ ŞAHSİYETLER.
 
1. Mela Ehmedê Cizîrî: Kürt tasavvuf edebiyatının en önemli temsilcisidir. Şair alim ve edebiyatçı olan Mela Ehmed'ê Cizîrî 1570 tarihinde Cizre'de doğmuş, 1640 tarihinde Cizre'de vefat etmiştir. Şiirlerini "Divan"adlı bir kitapta toplamıştır.
2. Muhemmed Arifê Cizîrî Dengbêj sanatçısı.
3. Hesen Cezraxî Dengbêj.
4. Meryem Xan Dengbêj.
5. Botan Dengbêj Dixanı: Kürt milli kıyafetleri ile Kürt müziğini icra ediyorlar. TRT'de bile Kürtçe şarkı söylüyorlar.
G 6. Şerafettin Elçi Avukat ,eski Bayındırlık Bakanlarından. Birlikte kurduğumuz Katılımcı Demokrasi Partisi Genel Başkanı ve Milletvekili sıfatıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne yaptığı bir konuşmada "Kürtlerin varlığını niye inkar ediyorsunuz? Türkiye'de Kürtler vardır ve ben onlardan biriyim, ben Kürdüm" dediği için 27 ay fiilen hapiste yatmıştır.
 7 .Prenses Leyla Bedirxan, güzel dansları nedeniyle Dansın Sultanı ünvanını almıştır. İstanbul doğumlu olan Leyla, Abdurrezak Bedirxan'ın kızıdır.
8.Fatin Rüştü Zorlu eski Dışişleri Bakanlarından 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi sonucu idam edilen Başbakan Adnan Menderes, Maliye Bakanı Hasan Polatkan ile beraber idam edilen Fatin Rüştü Zorlu Botan kürtlerindendir.
H.9. İsmail ê Cizîrî:Bilim dünyasında El Cezeri olarak bilinir. Dünyanın ilk sibernetih bilginidir.Babasının adı Rezzaz'dır .1153 tarihinde Cizre'de doğmuş 1233'te Cizre'de vefat etmiştir. Matematikçi, fizikçi, mimar ,robot ve sibernetik biliminin temellerini atmış ,dünyaca bilinen dahi bir bilim adamıdır.Eyyubi Kürt İslam İmparatorluğu döneminde yaşamış ve yetişmiştir. Artuklu beyi onu sarayına almış ,bilimsel çalışmalarına destek vermiştir.
Leonardo da Vinci ,Nobert,Viener ,Ande Mari ,Giovanni de Döndü,Ampare James Clerk, Maxwell gibi bilim insanlarını etkilemiştir. Bu bilim insanları aracılığı ile Dünya uygarlığına büyük katkılarda bulunmuştur. Kürtçe, Arapça ,Türkçe, Latince dillerini bilen El Cezeri ,bilgisayar biliminin yolunu aralamıştır. 50'ye yakın icatlarının en önemlileri şunlardır:
1-Filli su saati
2-Tavuskuşu ibrik
3-Kandil saati
4-Mumlu saat
5-Fıskiyeler
6-Otomatik su makinesi
7-Abdest için otomatlar
8-Saz çalan robotlar
9-Şifreli kilitler
10-Şifreli kasalar
11-Termoslar
12-Buhar makinesi
13-Krank milli
14-Mey dolum otomatı
15-Masa makinesi
16-Güneş saati
17-Otomatik çocuk oyuncakları .

Bu icatlarının nasıl çalışacağını tarif etmiş, şekiller üzerinde çizimle göstermiştir.

 

Resim önizlemesi

 

Resim önizlemesi

 

 

 

Resim önizlemesi



Bu yazı 27030 defa okunmuştur.

FACEBOOK YORUM
Yorum

YAZARIN DİĞER YAZILARI

YAZARLAR
ÇOK OKUNAN HABERLER
  • BUGÜN
  • BU HAFTA
  • BU AY
SON YORUMLANANLAR
HABER ARŞİVİ
HAVA DURUMU
PUAN DURUMU
Takım O G M B A Y P AV
1 Galatasaray 23 20 0 3 59 23 63 +36
2 Fenerbahçe 23 18 2 3 60 23 57 +37
3 Samsunspor 23 14 5 4 37 23 46 +14
4 Beşiktaş 23 11 4 8 36 23 41 +13
5 Eyüpspor 24 11 6 7 36 24 40 +12
6 Göztepe 22 10 7 5 40 27 35 +13
7 Başakşehir FK 23 9 8 6 39 31 33 +8
8 Kasımpaşa 23 7 6 10 41 45 31 -4
9 Trabzonspor 22 7 7 8 36 26 29 +10
10 Gaziantep FK 22 8 9 5 28 30 29 -2
11 Alanyaspor 23 7 9 7 25 31 28 -6
12 Çaykur Rizespor 23 8 12 3 27 39 27 -12
13 Antalyaspor 23 7 10 6 26 42 27 -16
14 Konyaspor 23 6 11 6 29 37 24 -8
15 Sivasspor 23 6 12 5 27 39 23 -12
16 Bodrum FK 24 6 13 5 17 29 23 -12
17 Kayserispor 22 4 9 9 23 42 21 -19
18 Hatayspor 24 2 15 7 24 43 13 -19
19 Adana Demirspor 23 2 18 3 21 54 3 -33
Takım O G M B A Y P AV
1 Kocaelispor 25 17 5 3 40 20 54 +20
2 Fatih Karagümrük 25 13 5 7 41 23 46 +18
3 Erzurumspor FK 25 13 8 4 37 20 43 +17
4 Gençlerbirliği 25 12 6 7 31 21 43 +10
5 Bandırmaspor 25 11 7 7 34 31 40 +3
6 Çorum FK 25 10 7 8 32 24 38 +8
7 Keçiörengücü 25 10 8 7 38 29 37 +9
8 Boluspor 26 10 9 7 34 29 37 +5
9 İstanbulspor 25 11 11 3 36 28 36 +8
10 Ümraniyespor 25 10 9 6 35 33 36 +2
11 Pendikspor 25 10 9 6 30 29 36 +1
12 Amed SK 25 8 6 11 25 23 35 +2
13 Esenler Erokspor 25 9 9 7 33 31 34 +2
14 Sakaryaspor 25 8 7 10 32 34 34 -2
15 Manisa FK 26 10 13 3 35 36 33 -1
16 Iğdır FK 25 9 11 5 27 28 32 -1
17 MKE Ankaragücü 25 9 12 4 30 27 31 +3
18 Şanlıurfaspor 25 8 12 5 30 34 29 -4
19 Adanaspor 25 4 13 8 20 43 20 -23
20 Yeni Malatyaspor 25 0 25 0 10 87 21 -77
Takım O G M B A Y P AV
1 Sarıyer 23 17 1 5 55 14 56 +41
2 Batman Petrolspor 23 17 5 1 42 19 52 +23
3 Altınordu 23 13 2 8 46 20 47 +26
4 GMG Kastamonuspor 23 13 2 8 39 18 47 +21
5 Adana 1954 Futbol Kulübü 23 12 5 6 42 21 42 +21
6 İskenderunspor A.Ş. 23 10 5 8 34 22 38 +12
7 Beykoz Anadolu 23 10 8 5 29 27 35 +2
8 24Erzincanspor 23 8 7 8 31 32 32 -1
9 Fethiyespor 23 7 7 9 25 23 30 +2
10 Kırklarelispor 23 7 8 8 29 26 29 +3
11 1461 Trabzon FK 23 7 10 6 28 29 27 -1
12 İnegölspor 23 6 8 9 24 28 27 -4
13 Isparta 32 Spor 23 5 7 11 21 24 26 -3
14 Kepezspor FAŞ 23 6 12 5 25 33 23 -8
15 Karaköprü Belediyespor 23 3 12 8 23 38 17 -15
16 Sincan Belediye Ankaraspor 23 3 13 7 17 34 16 -17
17 Altay 23 5 15 3 18 47 15 -29
18 Hes İlaç Afyonspor 23 0 22 1 6 79 5 -73
Takım O G M B A Y P AV
1 Bursaspor 20 15 0 5 43 7 50 +36
2 Karşıyaka 20 12 3 5 34 17 41 +17
3 Belediye Kütahyaspor 20 11 4 5 35 21 38 +14
4 Düzcespor 20 10 3 7 28 16 37 +12
5 Silifke Belediye Spor 20 9 5 6 36 23 33 +13
6 Anadolu Üniversitesi 20 8 6 6 27 19 30 +8
7 Muş Spor Kulübü 20 7 4 9 23 18 30 +5
8 Bornova 1877 20 5 7 8 27 34 23 -7
9 Artvin Hopaspor 20 5 7 8 13 21 23 -8
10 Kırşehir Futbol SK 20 6 9 5 21 32 23 -11
11 23 Elazığ Futbol Kulübü 20 5 8 7 13 19 22 -6
12 Kahramanmaraşspor 20 6 10 4 18 27 22 -9
13 Tokat Bld Plevnespor 20 4 9 7 14 21 19 -7
14 Kuşadasıspor 20 5 14 1 18 33 16 -15
15 Bulvarspor 20 3 10 7 17 34 16 -17
16 Ergene Velimeşe 20 2 14 4 8 33 10 -25
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 22/02/2025 Sivasspor vs Konyaspor
 22/02/2025 Antalyaspor vs Kasımpaşa
 22/02/2025 Samsunspor vs Çaykur Rizespor
 23/02/2025 Kayserispor vs Göztepe
 23/02/2025 Alanyaspor vs Adana Demirspor (H:1)
 23/02/2025 Trabzonspor vs Gaziantep FK
 24/02/2025 Galatasaray vs Fenerbahçe
 01/03/2025 Adana Demirspor vs Bodrum FK
 01/03/2025 Beşiktaş vs Kayserispor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 22/02/2025 Keçiörengücü vs Gençlerbirliği
 22/02/2025 Şanlıurfaspor vs Kocaelispor
 22/02/2025 Çorum FK vs Adanaspor
 22/02/2025 İstanbulspor vs Fatih Karagümrük
 22/02/2025 MKE Ankaragücü vs Bandırmaspor
 23/02/2025 Erzurumspor FK vs Iğdır FK
 23/02/2025 Pendikspor vs Esenler Erokspor
 23/02/2025 Amed SK vs Yeni Malatyaspor (H:1)
 23/02/2025 Ümraniyespor vs Sakaryaspor
 28/02/2025 Gençlerbirliği vs Manisa FK
 23/02/2025 Amed SK - Yeni Malatyaspor Yeni Malatyaspor ligdeki son 25 maçını kaybetti  Amed SK kazanır
 23/02/2025 Ümraniyespor - Sakaryaspor Sakaryaspor ligde deplasmandaki son 5 maçında hiç kaybetmedi  Sakaryaspor yenilmez
 28/02/2025 Gençlerbirliği - Manisa FK Gençlerbirliği ligdeki son 8 maçında hiç kaybetmedi  Gençlerbirliği yenilmez
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 01/03/2025 Altınordu vs Beykoz Anadolu
 01/03/2025 İnegölspor vs 24Erzincanspor
 02/03/2025 Adana 01 Futbol Kulübü vs Fethiyespor
 02/03/2025 İskenderunspor A.Ş. vs Isparta 32 Spor
 02/03/2025 Karaköprü Belediyespor vs Altay
 02/03/2025 Kepezspor FAŞ vs Kırklarelispor
 02/03/2025 Sarıyer vs GMG Kastamonuspor
 02/03/2025 1461 Trabzon FK vs Batman Petrolspor
 08/03/2025 Beykoz Anadolu vs Sarıyer
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 01/03/2025 Karşıyaka vs Düzcespor
 02/03/2025 Artvin Hopaspor vs Ergene Velimeşe
 02/03/2025 Bornova 1877 vs Tokat Bld Plevnespor
 02/03/2025 Bulvarspor vs Anadolu Üniversitesi
 02/03/2025 Bursaspor vs Silifke Belediye Spor
 02/03/2025 Kırşehir Futbol SK vs Kahramanmaraşspor
 02/03/2025 Kuşadasıspor vs Belediye Kütahyaspor
 02/03/2025 23 Elazığ Futbol Kulübü vs Muş Spor Kulübü
resmi ilanlar
GAZETEMİZ

Türkiye'nin en iyi sesi kim ?


NAMAZ VAKİTLERİ
GÜNLÜK BURÇ
nöbetçi eczaneler
HABER ARA
Bizi Takip Edin :
Facebook Twitter Google Youtube RSS
YUKARI