Bugun...


Şemsettin POLAT

facebook-paylas
Botan Emirliği (Mîrektiya Botan)
Tarih: 27-09-2024 20:12:00 Güncelleme: 27-09-2024 20:17:00


Botan Emirliği (Mîrektiya Botan)
 
A. Botan Emirliği 1338-1855 yılları arasında Osmanlı Devleti'ne bağlı otonom bölgesel bir yönetim olarak varlığını sürdürmüştür. Kürdistan bölgesinde kurulan beyliklerin en önemlisidir. Resmi dili Kürtçedir.
Botan Emirliğinin en önemli Emiri ,Mîr Bedirxan Begdir.Mir Bedirxan 1806 tarihinde Botan Beyliği'nin başkenti Cizre'de dünyaya gelmiştir. Tahsilini oradaki alimlerden almıştır.Babasının adı Abdullah'tır.
Botan isminin, kahramanlık ve savaşçılığı ile ünlü Buhti aşiretinin isminden geldiği ,Şerefxanê Bidlîsî'nin yazdığı Şerefname adlı kitabında belirtilmektedir.
B. Bedirxan Bey 1842 tarihinde Botan Emirliğini bağımsız Kürt devletine dönüştürdü .Ancak Osmanlı Devleti'nin saldırıları sonucu bu devlet fazla yaşayamadı 1847 tarihinde son buldu.
Botan Emirliği, Bedirhan Bey döneminde de en geniş sınırlarına kavuşmuştur. Viranşehir, Şengal ,Siverek,Diyarbekir, Siirt ,Urmiye, Mahabat, Musul ,Bitlis, Hakkari ,Mardin ,Van'da ve bu illerin Sancak, ilçe ve köylerinde hüküm sürmüştür.
Botan Emirliğinin 100 bini aşkın bir askeri gücü vardı .Botan Emir'i ,Bırca Belek denilen bir Saray'da çalışmalarını yürütürdü .Vezîrê Milê Rastê (sağ kol Bakanı) ve Vezirê Milê Çepê (sol kol Bakanı) denilen iki bakanı vardı. Rûsipî denilen yaşlılardan kurulu bir danışma heyeti vardı.
C. Osmanlı padişahı 2.Mahmut Kürt beyliklerine sıcak bakmıyordu. Onları tasfiyeye kalkıştı .Bunun sonucu Mîr Bedirhan Girit adasına sürgün edildi.
Bir süre sonra Girit adasındaki Yunanlılar Osmanlı devleti'ne karşı isyan başlattılar .Osmanlı padişahı Mîr Bedirhan'ı İstanbul'a çağırır .İsyanı bastırmak için kendisine görev vermek ister. Bedirhan Bey padişaha "Eğer Kürtlerden oluşan bir askeri güç verirseniz, bu görevi yapabilirim ,aksi takdirde yapamam "der.
 Padişah Bedirhan Bey'in bu isteğini kabul eder. Kürtler gemilerle Girit adasına sevk edilir.
Adadaki Yunanlılar isyanı bastırmak için gelen askerlerin Kürt olduğunu öğrenince ,Kürtlere karşı savaşmak ve Kürt kanı dökmek istemediklerini ,Kürtleri dost kabul ettiklerini ve bu nedenle isyandan vazgeçtiklerini Bedirhan bey'e bildirirler .Osmanlı'ya karşı başlatılan isyan, bir kurşun dahi atılmadan böylece sona ermiş olur.
D. Bedirhan Bey döneminde Cizre'de barut ve silah fabrikası kuruldu .Van gölü sahilinde bir tersane yapıldı. Gemi imal ederek, Van gölü üzerinde yolcu ve yük taşımacılığı yapıldı.
Bedirhan Bey Avrupa'ya Kürt öğrenciler göndererek ,eğitim görmelerini sağladı .Bedirhan Bey sürgünde bulunduğu Şam'da 1869 tarihinde vefat etti ve orada gömülüdür.
Bedirhan Bey'in çocukları ve torunları da kendisi gibi Kürt halkına, Kürt dili ve kültürüne büyük hizmetlerde bulunmuşlardır. Oğlu Mikdat Mithat Bedirxan, tarihte ilk defa Kürdistan adıyla Mısır Kahire de 22 Nisan 1898 tarihinde Kürtçe gazete çıkarmıştır.
Torunu Kamuran Ali Bedirxan Fransa'nın Beyrut konsolosu Lashkot ile birlik'te Kürt dili gramerini yazmışlardır.
E. Öbür torunun Celadet Bedirxan 15 Mayıs 1932 tarihinde Kürtçe Latin alfabesi hazırlamıştır. Bu nedenle 15 Mayıs Kürt Dili Bayramı olarak kabul edilmiş ve ilgililerce her yıl kutlanıyor.
Botan ismi birçok yer ve mevkiyevde verilmiştir. Ancak Türkiye'deki Kürt dili yasaklamaları nedeniyle bunların bir çoğu kaldırılmıştır. Ancak, Botan Irmağı ,Botan sokağı,Botan Vadisi isimleri kalmıştır .
Botan çayı Van Gürpınar ilçesi dağlarından doğup kıvrıla kıvrıla Dicle nehirine kavuşmakta ve karışmaktadır. Botan sokağı İstanbul'un Kartal ilçesinde bulunuyor .Botan Vadisi Siirt'tedir .
Bugün Botanlar(Bûhtîler) ağırlıklı olarak Cizre, Şırnak ,Mardin üçgeninde, Van Başkale'de ve bir kısım köylerinde ,İran Urmiye kenti kasaba ve köylerinde ve ayrıca Kars'ın bazı yörelerinde yaşamaktalar. Botanların ,Botan adıyla kurulmuş dernekleri de vardır ve bu derneklerin simgesi Kartal kuşudur.
 
F. BOTAN AŞİRETİNİN YETİŞTİRDİĞİ ÖNEMLİ ŞAHSİYETLER.
 
1. Mela Ehmedê Cizîrî: Kürt tasavvuf edebiyatının en önemli temsilcisidir. Şair alim ve edebiyatçı olan Mela Ehmed'ê Cizîrî 1570 tarihinde Cizre'de doğmuş, 1640 tarihinde Cizre'de vefat etmiştir. Şiirlerini "Divan"adlı bir kitapta toplamıştır.
2. Muhemmed Arifê Cizîrî Dengbêj sanatçısı.
3. Hesen Cezraxî Dengbêj.
4. Meryem Xan Dengbêj.
5. Botan Dengbêj Dixanı: Kürt milli kıyafetleri ile Kürt müziğini icra ediyorlar. TRT'de bile Kürtçe şarkı söylüyorlar.
G 6. Şerafettin Elçi Avukat ,eski Bayındırlık Bakanlarından. Birlikte kurduğumuz Katılımcı Demokrasi Partisi Genel Başkanı ve Milletvekili sıfatıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne yaptığı bir konuşmada "Kürtlerin varlığını niye inkar ediyorsunuz? Türkiye'de Kürtler vardır ve ben onlardan biriyim, ben Kürdüm" dediği için 27 ay fiilen hapiste yatmıştır.
 7 .Prenses Leyla Bedirxan, güzel dansları nedeniyle Dansın Sultanı ünvanını almıştır. İstanbul doğumlu olan Leyla, Abdurrezak Bedirxan'ın kızıdır.
8.Fatin Rüştü Zorlu eski Dışişleri Bakanlarından 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi sonucu idam edilen Başbakan Adnan Menderes, Maliye Bakanı Hasan Polatkan ile beraber idam edilen Fatin Rüştü Zorlu Botan kürtlerindendir.
H.9. İsmail ê Cizîrî:Bilim dünyasında El Cezeri olarak bilinir. Dünyanın ilk sibernetih bilginidir.Babasının adı Rezzaz'dır .1153 tarihinde Cizre'de doğmuş 1233'te Cizre'de vefat etmiştir. Matematikçi, fizikçi, mimar ,robot ve sibernetik biliminin temellerini atmış ,dünyaca bilinen dahi bir bilim adamıdır.Eyyubi Kürt İslam İmparatorluğu döneminde yaşamış ve yetişmiştir. Artuklu beyi onu sarayına almış ,bilimsel çalışmalarına destek vermiştir.
Leonardo da Vinci ,Nobert,Viener ,Ande Mari ,Giovanni de Döndü,Ampare James Clerk, Maxwell gibi bilim insanlarını etkilemiştir. Bu bilim insanları aracılığı ile Dünya uygarlığına büyük katkılarda bulunmuştur. Kürtçe, Arapça ,Türkçe, Latince dillerini bilen El Cezeri ,bilgisayar biliminin yolunu aralamıştır. 50'ye yakın icatlarının en önemlileri şunlardır:
1-Filli su saati
2-Tavuskuşu ibrik
3-Kandil saati
4-Mumlu saat
5-Fıskiyeler
6-Otomatik su makinesi
7-Abdest için otomatlar
8-Saz çalan robotlar
9-Şifreli kilitler
10-Şifreli kasalar
11-Termoslar
12-Buhar makinesi
13-Krank milli
14-Mey dolum otomatı
15-Masa makinesi
16-Güneş saati
17-Otomatik çocuk oyuncakları .

Bu icatlarının nasıl çalışacağını tarif etmiş, şekiller üzerinde çizimle göstermiştir.

 

Resim önizlemesi

 

Resim önizlemesi

 

 

 

Resim önizlemesi



Bu yazı 26632 defa okunmuştur.

FACEBOOK YORUM
Yorum

YAZARIN DİĞER YAZILARI

YAZARLAR
ÇOK OKUNAN HABERLER
  • BUGÜN
  • BU HAFTA
  • BU AY
SON YORUMLANANLAR
HABER ARŞİVİ
HAVA DURUMU
PUAN DURUMU
Takım O G M B A Y P AV
1 Galatasaray 16 14 0 2 47 19 44 +28
2 Fenerbahçe 16 11 2 3 40 15 36 +25
3 Samsunspor 16 9 4 3 29 17 30 +12
4 Göztepe 16 8 4 4 31 21 28 +10
5 Eyüpspor 17 7 4 6 25 18 27 +7
6 Beşiktaş 16 7 4 5 25 18 26 +7
7 Başakşehir FK 16 6 5 5 27 23 23 +4
8 Gaziantep FK 16 6 7 3 22 24 21 -2
9 Antalyaspor 16 6 7 3 20 28 21 -8
10 Kasımpaşa 16 4 4 8 22 23 20 -1
11 Konyaspor 16 5 6 5 18 23 20 -5
12 Çaykur Rizespor 16 6 8 2 16 25 20 -9
13 Trabzonspor 16 4 5 7 24 22 19 +2
14 Sivasspor 17 5 8 4 20 27 19 -7
15 Alanyaspor 16 4 6 6 16 19 18 -3
16 Kayserispor 16 3 7 6 16 32 15 -16
17 Bodrum FK 16 4 10 2 12 22 14 -10
18 Hatayspor 16 1 9 6 14 27 9 -13
19 Adana Demirspor 16 2 12 2 15 36 5 -21
Takım O G M B A Y P AV
1 Kocaelispor 17 11 4 2 27 18 35 +9
2 Bandırmaspor 17 9 2 6 25 15 33 +10
3 Fatih Karagümrük 17 9 4 4 33 17 31 +16
4 Erzurumspor FK 17 9 6 2 22 14 29 +8
5 Keçiörengücü 17 7 4 6 23 18 27 +5
6 Iğdır FK 17 7 6 4 22 18 25 +4
7 Amed SK 17 6 4 7 19 17 25 +2
8 Çorum FK 17 6 4 7 19 17 25 +2
9 İstanbulspor 17 7 7 3 27 21 24 +6
10 MKE Ankaragücü 17 7 7 3 23 18 24 +5
11 Manisa FK 17 7 8 2 21 21 23 0
12 Pendikspor 17 6 6 5 21 21 23 0
13 Gençlerbirliği 17 6 6 5 17 19 23 -2
14 Esenler Erokspor 17 6 7 4 24 21 22 +3
15 Boluspor 17 6 7 4 22 21 22 +1
16 Ümraniyespor 17 6 7 4 25 26 22 -1
17 Şanlıurfaspor 17 6 8 3 25 27 21 -2
18 Sakaryaspor 17 5 6 6 20 24 21 -4
19 Adanaspor 17 3 9 5 16 33 14 -17
20 Yeni Malatyaspor 17 0 17 0 8 53 21 -45
Takım O G M B A Y P AV
1 Sarıyer 17 12 0 5 37 7 41 +30
2 Batman Petrolspor 17 13 4 0 34 14 39 +20
3 Altınordu 17 10 2 5 34 14 35 +20
4 GMG Kastamonuspor 17 10 2 5 30 15 35 +15
5 Adana 1954 Futbol Kulübü 17 8 5 4 32 19 28 +13
6 İskenderunspor A.Ş. 17 7 3 7 25 15 28 +10
7 24Erzincanspor 17 7 3 7 25 16 28 +9
8 Beykoz Anadolu 17 8 6 3 25 23 27 +2
9 Fethiyespor 17 7 5 5 23 19 26 +4
10 Kırklarelispor 17 5 5 7 19 18 22 +1
11 İnegölspor 17 4 6 7 16 19 19 -3
12 Kepezspor FAŞ 17 5 8 4 20 24 19 -4
13 Isparta 32 Spor 17 3 5 9 13 15 18 -2
14 1461 Trabzon FK 17 4 9 4 19 24 16 -5
15 Sincan Belediye Ankaraspor 17 2 9 6 10 26 12 -16
16 Karaköprü Belediyespor 17 2 10 5 18 32 11 -14
17 Altay 17 3 12 2 13 38 8 -25
18 Hes İlaç Afyonspor 17 0 16 1 6 61 2 -55
Takım O G M B A Y P AV
1 Bursaspor 15 12 0 3 34 4 39 +30
2 Düzcespor 15 8 3 4 23 13 28 +10
3 Karşıyaka 15 8 3 4 22 14 28 +8
4 Belediye Kütahyaspor 15 8 4 3 26 16 27 +10
5 Silifke Belediye Spor 15 7 3 5 27 15 26 +12
6 Muş Spor Kulübü 15 6 2 7 15 10 25 +5
7 Kahramanmaraşspor 15 6 5 4 16 15 22 +1
8 Bornova 1877 15 5 4 6 26 24 21 +2
9 Anadolu Üniversitesi 15 5 5 5 16 13 20 +3
10 23 Elazığ Futbol Kulübü 15 4 6 5 10 14 17 -4
11 Kırşehir Futbol SK 15 4 7 4 16 24 16 -8
12 Tokat Bld Plevnespor 15 3 6 6 10 16 15 -6
13 Artvin Hopaspor 15 3 6 6 8 19 15 -11
14 Kuşadasıspor 15 3 11 1 13 27 10 -14
15 Bulvarspor 15 1 8 6 13 30 9 -17
16 Ergene Velimeşe 15 1 11 3 3 24 6 -21
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 05/01/2025 Adana Demirspor vs Başakşehir FK
 05/01/2025 Alanyaspor vs Konyaspor
 05/01/2025 Antalyaspor vs Eyüpspor
 05/01/2025 Bodrum FK vs Kayserispor
 05/01/2025 Çaykur Rizespor vs Beşiktaş
 05/01/2025 Fenerbahçe vs Hatayspor
 05/01/2025 Galatasaray vs Göztepe
 05/01/2025 Kasımpaşa vs Gaziantep FK
 05/01/2025 Samsunspor vs Trabzonspor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 05/01/2025 Adanaspor vs Amed SK
 05/01/2025 Bandırmaspor vs Manisa FK
 05/01/2025 Fatih Karagümrük vs Pendikspor
 05/01/2025 İstanbulspor vs Esenler Erokspor
 05/01/2025 Kocaelispor vs Iğdır FK
 05/01/2025 MKE Ankaragücü vs Keçiörengücü
 05/01/2025 Sakaryaspor vs Gençlerbirliği
 05/01/2025 Şanlıurfaspor vs Çorum FK
 05/01/2025 Ümraniyespor vs Erzurumspor FK
 05/01/2025 Yeni Malatyaspor vs Boluspor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 18/01/2025 İnegölspor vs Altınordu
 18/01/2025 Sincan Belediye Ankaraspor vs Batman Petrolspor
 19/01/2025 Afyonspor Kulübü vs Sarıyer
 19/01/2025 Beykoz Anadolu vs İskenderunspor A.Ş.
 19/01/2025 GMG Kastamonuspor vs Fethiyespor
 19/01/2025 Isparta 32 Spor vs 1461 Trabzon FK
 19/01/2025 Kepezspor FAŞ vs Adana 01 Futbol Kulübü
 19/01/2025 Kırklarelispor vs Karaköprü Belediyespor
 19/01/2025 24Erzincanspor vs Altay
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 18/01/2025 Silifke Belediye Spor vs Ergene Velimeşe
 19/01/2025 Belediye Kütahyaspor vs Tokat Bld Plevnespor
 19/01/2025 Bulvarspor vs Bornova 1877
 19/01/2025 Bursaspor vs Düzcespor
 19/01/2025 Kahramanmaraşspor vs Muş Spor Kulübü
 19/01/2025 Kırşehir Futbol SK vs Karşıyaka
 19/01/2025 Kuşadasıspor vs Anadolu Üniversitesi
 19/01/2025 23 Elazığ Futbol Kulübü vs Artvin Hopaspor
resmi ilanlar
GAZETEMİZ

Türkiye'nin en iyi sesi kim ?


NAMAZ VAKİTLERİ
GÜNLÜK BURÇ
nöbetçi eczaneler
HABER ARA
Bizi Takip Edin :
Facebook Twitter Google Youtube RSS
YUKARI