Bugun...


Şemsettin POLAT

facebook-paylas
Botan Emirliği (Mîrektiya Botan)
Tarih: 27-09-2024 20:12:00 Güncelleme: 27-09-2024 20:17:00


Botan Emirliği (Mîrektiya Botan)
 
A. Botan Emirliği 1338-1855 yılları arasında Osmanlı Devleti'ne bağlı otonom bölgesel bir yönetim olarak varlığını sürdürmüştür. Kürdistan bölgesinde kurulan beyliklerin en önemlisidir. Resmi dili Kürtçedir.
Botan Emirliğinin en önemli Emiri ,Mîr Bedirxan Begdir.Mir Bedirxan 1806 tarihinde Botan Beyliği'nin başkenti Cizre'de dünyaya gelmiştir. Tahsilini oradaki alimlerden almıştır.Babasının adı Abdullah'tır.
Botan isminin, kahramanlık ve savaşçılığı ile ünlü Buhti aşiretinin isminden geldiği ,Şerefxanê Bidlîsî'nin yazdığı Şerefname adlı kitabında belirtilmektedir.
B. Bedirxan Bey 1842 tarihinde Botan Emirliğini bağımsız Kürt devletine dönüştürdü .Ancak Osmanlı Devleti'nin saldırıları sonucu bu devlet fazla yaşayamadı 1847 tarihinde son buldu.
Botan Emirliği, Bedirhan Bey döneminde de en geniş sınırlarına kavuşmuştur. Viranşehir, Şengal ,Siverek,Diyarbekir, Siirt ,Urmiye, Mahabat, Musul ,Bitlis, Hakkari ,Mardin ,Van'da ve bu illerin Sancak, ilçe ve köylerinde hüküm sürmüştür.
Botan Emirliğinin 100 bini aşkın bir askeri gücü vardı .Botan Emir'i ,Bırca Belek denilen bir Saray'da çalışmalarını yürütürdü .Vezîrê Milê Rastê (sağ kol Bakanı) ve Vezirê Milê Çepê (sol kol Bakanı) denilen iki bakanı vardı. Rûsipî denilen yaşlılardan kurulu bir danışma heyeti vardı.
C. Osmanlı padişahı 2.Mahmut Kürt beyliklerine sıcak bakmıyordu. Onları tasfiyeye kalkıştı .Bunun sonucu Mîr Bedirhan Girit adasına sürgün edildi.
Bir süre sonra Girit adasındaki Yunanlılar Osmanlı devleti'ne karşı isyan başlattılar .Osmanlı padişahı Mîr Bedirhan'ı İstanbul'a çağırır .İsyanı bastırmak için kendisine görev vermek ister. Bedirhan Bey padişaha "Eğer Kürtlerden oluşan bir askeri güç verirseniz, bu görevi yapabilirim ,aksi takdirde yapamam "der.
 Padişah Bedirhan Bey'in bu isteğini kabul eder. Kürtler gemilerle Girit adasına sevk edilir.
Adadaki Yunanlılar isyanı bastırmak için gelen askerlerin Kürt olduğunu öğrenince ,Kürtlere karşı savaşmak ve Kürt kanı dökmek istemediklerini ,Kürtleri dost kabul ettiklerini ve bu nedenle isyandan vazgeçtiklerini Bedirhan bey'e bildirirler .Osmanlı'ya karşı başlatılan isyan, bir kurşun dahi atılmadan böylece sona ermiş olur.
D. Bedirhan Bey döneminde Cizre'de barut ve silah fabrikası kuruldu .Van gölü sahilinde bir tersane yapıldı. Gemi imal ederek, Van gölü üzerinde yolcu ve yük taşımacılığı yapıldı.
Bedirhan Bey Avrupa'ya Kürt öğrenciler göndererek ,eğitim görmelerini sağladı .Bedirhan Bey sürgünde bulunduğu Şam'da 1869 tarihinde vefat etti ve orada gömülüdür.
Bedirhan Bey'in çocukları ve torunları da kendisi gibi Kürt halkına, Kürt dili ve kültürüne büyük hizmetlerde bulunmuşlardır. Oğlu Mikdat Mithat Bedirxan, tarihte ilk defa Kürdistan adıyla Mısır Kahire de 22 Nisan 1898 tarihinde Kürtçe gazete çıkarmıştır.
Torunu Kamuran Ali Bedirxan Fransa'nın Beyrut konsolosu Lashkot ile birlik'te Kürt dili gramerini yazmışlardır.
E. Öbür torunun Celadet Bedirxan 15 Mayıs 1932 tarihinde Kürtçe Latin alfabesi hazırlamıştır. Bu nedenle 15 Mayıs Kürt Dili Bayramı olarak kabul edilmiş ve ilgililerce her yıl kutlanıyor.
Botan ismi birçok yer ve mevkiyevde verilmiştir. Ancak Türkiye'deki Kürt dili yasaklamaları nedeniyle bunların bir çoğu kaldırılmıştır. Ancak, Botan Irmağı ,Botan sokağı,Botan Vadisi isimleri kalmıştır .
Botan çayı Van Gürpınar ilçesi dağlarından doğup kıvrıla kıvrıla Dicle nehirine kavuşmakta ve karışmaktadır. Botan sokağı İstanbul'un Kartal ilçesinde bulunuyor .Botan Vadisi Siirt'tedir .
Bugün Botanlar(Bûhtîler) ağırlıklı olarak Cizre, Şırnak ,Mardin üçgeninde, Van Başkale'de ve bir kısım köylerinde ,İran Urmiye kenti kasaba ve köylerinde ve ayrıca Kars'ın bazı yörelerinde yaşamaktalar. Botanların ,Botan adıyla kurulmuş dernekleri de vardır ve bu derneklerin simgesi Kartal kuşudur.
 
F. BOTAN AŞİRETİNİN YETİŞTİRDİĞİ ÖNEMLİ ŞAHSİYETLER.
 
1. Mela Ehmedê Cizîrî: Kürt tasavvuf edebiyatının en önemli temsilcisidir. Şair alim ve edebiyatçı olan Mela Ehmed'ê Cizîrî 1570 tarihinde Cizre'de doğmuş, 1640 tarihinde Cizre'de vefat etmiştir. Şiirlerini "Divan"adlı bir kitapta toplamıştır.
2. Muhemmed Arifê Cizîrî Dengbêj sanatçısı.
3. Hesen Cezraxî Dengbêj.
4. Meryem Xan Dengbêj.
5. Botan Dengbêj Dixanı: Kürt milli kıyafetleri ile Kürt müziğini icra ediyorlar. TRT'de bile Kürtçe şarkı söylüyorlar.
G 6. Şerafettin Elçi Avukat ,eski Bayındırlık Bakanlarından. Birlikte kurduğumuz Katılımcı Demokrasi Partisi Genel Başkanı ve Milletvekili sıfatıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne yaptığı bir konuşmada "Kürtlerin varlığını niye inkar ediyorsunuz? Türkiye'de Kürtler vardır ve ben onlardan biriyim, ben Kürdüm" dediği için 27 ay fiilen hapiste yatmıştır.
 7 .Prenses Leyla Bedirxan, güzel dansları nedeniyle Dansın Sultanı ünvanını almıştır. İstanbul doğumlu olan Leyla, Abdurrezak Bedirxan'ın kızıdır.
8.Fatin Rüştü Zorlu eski Dışişleri Bakanlarından 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi sonucu idam edilen Başbakan Adnan Menderes, Maliye Bakanı Hasan Polatkan ile beraber idam edilen Fatin Rüştü Zorlu Botan kürtlerindendir.
H.9. İsmail ê Cizîrî:Bilim dünyasında El Cezeri olarak bilinir. Dünyanın ilk sibernetih bilginidir.Babasının adı Rezzaz'dır .1153 tarihinde Cizre'de doğmuş 1233'te Cizre'de vefat etmiştir. Matematikçi, fizikçi, mimar ,robot ve sibernetik biliminin temellerini atmış ,dünyaca bilinen dahi bir bilim adamıdır.Eyyubi Kürt İslam İmparatorluğu döneminde yaşamış ve yetişmiştir. Artuklu beyi onu sarayına almış ,bilimsel çalışmalarına destek vermiştir.
Leonardo da Vinci ,Nobert,Viener ,Ande Mari ,Giovanni de Döndü,Ampare James Clerk, Maxwell gibi bilim insanlarını etkilemiştir. Bu bilim insanları aracılığı ile Dünya uygarlığına büyük katkılarda bulunmuştur. Kürtçe, Arapça ,Türkçe, Latince dillerini bilen El Cezeri ,bilgisayar biliminin yolunu aralamıştır. 50'ye yakın icatlarının en önemlileri şunlardır:
1-Filli su saati
2-Tavuskuşu ibrik
3-Kandil saati
4-Mumlu saat
5-Fıskiyeler
6-Otomatik su makinesi
7-Abdest için otomatlar
8-Saz çalan robotlar
9-Şifreli kilitler
10-Şifreli kasalar
11-Termoslar
12-Buhar makinesi
13-Krank milli
14-Mey dolum otomatı
15-Masa makinesi
16-Güneş saati
17-Otomatik çocuk oyuncakları .

Bu icatlarının nasıl çalışacağını tarif etmiş, şekiller üzerinde çizimle göstermiştir.

 

Resim önizlemesi

 

Resim önizlemesi

 

 

 

Resim önizlemesi



Bu yazı 26845 defa okunmuştur.

FACEBOOK YORUM
Yorum

YAZARIN DİĞER YAZILARI

YAZARLAR
ÇOK OKUNAN HABERLER
  • BUGÜN
  • BU HAFTA
  • BU AY
SON YORUMLANANLAR
HABER ARŞİVİ
HAVA DURUMU
PUAN DURUMU
Takım O G M B A Y P AV
1 Galatasaray 20 17 0 3 53 22 54 +31
2 Fenerbahçe 19 14 2 3 49 18 45 +31
3 Samsunspor 20 12 4 4 34 19 40 +15
4 Göztepe 19 10 5 4 38 23 34 +15
5 Eyüpspor 19 9 4 6 32 19 33 +13
6 Beşiktaş 19 8 4 7 28 20 31 +8
7 Başakşehir FK 20 8 7 5 35 30 29 +5
8 Gaziantep FK 20 7 8 5 26 28 26 -2
9 Trabzonspor 19 6 6 7 34 24 25 +10
10 Alanyaspor 20 6 7 7 24 28 25 -4
11 Çaykur Rizespor 19 7 9 3 19 29 24 -10
12 Sivasspor 20 6 9 5 26 34 23 -8
13 Kasımpaşa 19 4 5 10 27 33 22 -6
14 Konyaspor 20 5 9 6 24 32 21 -8
15 Antalyaspor 19 6 10 3 21 38 21 -17
16 Bodrum FK 19 4 11 4 14 25 16 -11
17 Kayserispor 19 3 9 7 19 39 16 -20
18 Hatayspor 19 1 11 7 17 32 10 -15
19 Adana Demirspor 19 2 15 2 15 42 5 -27
Takım O G M B A Y P AV
1 Kocaelispor 20 13 5 2 31 19 41 +12
2 Fatih Karagümrük 20 10 5 5 35 20 35 +15
3 Bandırmaspor 20 9 4 7 28 21 34 +7
4 Erzurumspor FK 20 10 7 3 24 15 33 +9
5 İstanbulspor 21 10 8 3 34 24 33 +10
6 Gençlerbirliği 21 9 6 6 23 19 33 +4
7 Çorum FK 20 8 4 8 25 19 32 +6
8 Boluspor 21 9 8 4 30 26 31 +4
9 MKE Ankaragücü 20 9 8 3 26 19 30 +7
10 Pendikspor 20 8 6 6 28 22 30 +6
11 Amed SK 21 7 5 9 21 19 30 +2
12 Esenler Erokspor 21 8 8 5 27 26 29 +1
13 Ümraniyespor 21 8 8 5 30 29 29 +1
14 Keçiörengücü 20 7 7 6 25 24 27 +1
15 Manisa FK 20 8 10 2 24 27 26 -3
16 Iğdır FK 21 7 9 5 22 23 26 -1
17 Sakaryaspor 20 6 6 8 24 27 26 -3
18 Şanlıurfaspor 21 7 10 4 26 29 25 -3
19 Adanaspor 21 3 11 7 17 37 16 -20
20 Yeni Malatyaspor 21 0 21 0 10 65 21 -55
Takım O G M B A Y P AV
1 Sarıyer 19 14 0 5 46 9 47 +37
2 Batman Petrolspor 18 13 5 0 34 17 39 +17
3 GMG Kastamonuspor 18 11 2 5 31 15 38 +16
4 Altınordu 18 10 2 6 34 14 36 +20
5 Adana 1954 Futbol Kulübü 18 9 5 4 34 19 31 +15
6 24Erzincanspor 18 8 3 7 28 17 31 +11
7 Beykoz Anadolu 18 9 6 3 27 23 30 +4
8 İskenderunspor A.Ş. 18 7 4 7 25 17 28 +8
9 Fethiyespor 18 7 6 5 23 20 26 +3
10 Kırklarelispor 18 5 5 8 20 19 23 +1
11 Isparta 32 Spor 18 4 5 9 15 16 21 -1
12 İnegölspor 19 4 7 8 18 25 20 -7
13 Kepezspor FAŞ 18 5 9 4 20 26 19 -6
14 1461 Trabzon FK 18 4 10 4 20 26 16 -6
15 Sincan Belediye Ankaraspor 18 3 9 6 13 26 15 -13
16 Karaköprü Belediyespor 18 2 10 6 19 33 12 -14
17 Altay 18 3 13 2 14 41 8 -27
18 Hes İlaç Afyonspor 18 0 17 1 6 64 5 -58
Takım O G M B A Y P AV
1 Bursaspor 16 12 0 4 34 4 40 +30
2 Karşıyaka 17 10 3 4 27 14 34 +13
3 Düzcespor 16 8 3 5 23 13 29 +10
4 Belediye Kütahyaspor 16 8 4 4 26 16 28 +10
5 Muş Spor Kulübü 16 7 2 7 18 11 28 +7
6 Silifke Belediye Spor 16 7 4 5 29 18 26 +11
7 Anadolu Üniversitesi 16 6 5 5 18 13 23 +5
8 Bornova 1877 17 5 5 7 26 26 22 0
9 Kahramanmaraşspor 16 6 6 4 17 18 22 -1
10 23 Elazığ Futbol Kulübü 17 4 7 6 10 16 18 -6
11 Artvin Hopaspor 16 4 6 6 10 19 18 -9
12 Tokat Bld Plevnespor 16 3 6 7 10 16 16 -6
13 Kırşehir Futbol SK 16 4 8 4 16 28 16 -12
14 Bulvarspor 17 2 9 6 15 31 12 -16
15 Kuşadasıspor 16 3 12 1 13 29 10 -16
16 Ergene Velimeşe 16 2 11 3 6 26 9 -20
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 26/01/2025 Antalyaspor vs Beşiktaş
 26/01/2025 Bodrum FK vs Eyüpspor
 26/01/2025 Fenerbahçe vs Göztepe
 27/01/2025 Kasımpaşa vs Hatayspor
 31/01/2025 Eyüpspor vs Sivasspor
 31/01/2025 Konyaspor vs Bodrum FK
 01/02/2025 Hatayspor vs Antalyaspor
 01/02/2025 Kayserispor vs Trabzonspor
 01/02/2025 Başakşehir FK vs Samsunspor
 01/02/2025 Başakşehir FK - Samsunspor Samsunspor ligdeki son 5 maçında hiç kaybetmedi  Samsunspor yenilmez
 02/02/2025 Adana Demirspor - Kasımpaşa Kasımpaşa ligde deplasmandaki son 5 maçında hiç kazanamadı  Adana Demirspor yenilmez
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 26/01/2025 Fatih Karagümrük vs Çorum FK
 26/01/2025 Kocaelispor vs Pendikspor
 27/01/2025 Sakaryaspor vs Manisa FK
 31/01/2025 Çorum FK vs Bandırmaspor
 01/02/2025 Erzurumspor FK vs Kocaelispor
 01/02/2025 Keçiörengücü vs Yeni Malatyaspor
 01/02/2025 Gençlerbirliği vs Iğdır FK
 01/02/2025 Pendikspor vs Adanaspor
 02/02/2025 Şanlıurfaspor vs İstanbulspor
 02/02/2025 Ümraniyespor vs MKE Ankaragücü
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 26/01/2025 Adana 01 Futbol Kulübü vs Isparta 32 Spor
 26/01/2025 Altay vs Sincan Belediye Ankaraspor
 26/01/2025 Altınordu vs Kepezspor FAŞ
 26/01/2025 Batman Petrolspor vs GMG Kastamonuspor
 26/01/2025 Fethiyespor vs Beykoz Anadolu
 26/01/2025 İskenderunspor A.Ş. vs Afyonspor Kulübü
 26/01/2025 Karaköprü Belediyespor vs 24Erzincanspor
 01/02/2025 Beykoz Anadolu vs Batman Petrolspor
 01/02/2025 Fethiyespor vs İskenderunspor A.Ş.
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 26/01/2025 Anadolu Üniversitesi vs Kahramanmaraşspor
 26/01/2025 Artvin Hopaspor vs Kuşadasıspor
 26/01/2025 Düzcespor vs Kırşehir Futbol SK
 26/01/2025 Ergene Velimeşe vs Belediye Kütahyaspor
 26/01/2025 Muş Spor Kulübü vs Silifke Belediye Spor
 26/01/2025 Tokat Bld Plevnespor vs Bursaspor
 01/02/2025 Bulvarspor vs Düzcespor
 01/02/2025 Bursaspor vs Ergene Velimeşe
resmi ilanlar
GAZETEMİZ

Türkiye'nin en iyi sesi kim ?


NAMAZ VAKİTLERİ
GÜNLÜK BURÇ
nöbetçi eczaneler
HABER ARA
Bizi Takip Edin :
Facebook Twitter Google Youtube RSS
YUKARI